De titel is echt geen vergissing. Na Filips de Schone (Brugge 1478 – Burgos 1506) zijn er nog aardig wat vorsten geweest in de Nederlanden maar zij regeerden altijd via een vertegenwoordiger, een landvoogd. En er was natuurlijk “onze goede koning Willem” (dixit Francis van den Eynde) van 1815 tot 1830. Maar die werd de Zuidelijke Nederlanden door de overwinnaars van Bonaparte opgedrongen. Willem liet trouwens discreet de opinie onderzoeken van de hogere burgerij in het Zuiden en kreeg altijd hetzelfde antwoord. Een meerderheid wenste de terugkeer van de Oostenrijkse keizer want die was ook de enige rechtmatige graaf van Vlaanderen, Henegouwen, Namen, hertog van Brabant, Luxemburg, enz., en die woonde daarenboven 1100 kilometer ver. De Zuidelijke Nederlanden konden dan doen wat ze altijd gedaan hadden; met veel zwier en eerbied de vorst huldigen en voor de rest zonder veel inmenging zichzelf besturen.

Keizer Franz (schoonvader van Bonaparte) herinnerde zich maar al te goed dat hij als jonge vorst zo weinig in zijn Nederlanden in de pap te brokken had dat hij in 1794 gedreigd had hen onafhankelijk te verklaren; een uniek voorbeeld in de geschiedenis van een heerser die in opstand komt tegen zijn onderdanen in plaats van het omgekeerde. En dus verkoos de keizer bij het Congres van Wenen gebiedsuitbreiding in Noord-Italië, dat aan Oostenrijk grensde (en waar hij niet welkom was), boven de hereniging met zijn Nederlanden (waar hij wel welkom was). Willem moest met een moeizaam experiment beginnen dat tenslotte jammerlijk zou mislukken omdat de meerderheid van de mensen in het Zuiden hem nooit echt aanvaardde.

En dat was nu eenmaal het grote verschil met Filips de Schone, die wel door heel de Nederlanden als rechtmatig vorst erkend was. Philippe (genoemd naar zijn overgrootvader Filips de Goede) zoals hij in de werkelijkheid heette, werd geboren in Brugge in 1478; de zoon van Maria van Bourgondië en aartshertog Maximiliaan van Oostenrijk, die later de eerste niet door de paus gekroonde keizer van het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie zou worden. Filips was vier jaar toen zijn moeder stierf na een val van haar paard. Zijn Duitse vader werd regent in de Nederlanden met de vele moeilijkheden van dien, want hij dacht nogal eens aan zijn andere belangen.

Maximiliaan moest toestaan dat zijn erfgenaam uitsluitend in de “landen van herwaerts overe” (het woord Nederlanden werd nog niet veel gebruikt) opgevoed werd en altijd omringd was door Nederlandse edelen. Filips was dan ook voor zijn tijdgenoten “onze natuurlijcke prince”. Zijn opvoeding gebeurde in het Frans, maar hij pikte in Mechelen bij zijn (stief)grootmoeder Margaretha van York, meer dan genoeg Nederlands mee. Toen hij vijftien was, werd hij meerderjarig verklaard en bestuurde hij voortaan zelf het zootje graafschappen en hertogdommen die zichzelf als onafhankelijke staten beschouwden en alleen de vorst gemeen hadden.

Filips kon het nooit goed kon vinden met die voor hem vreemde Duitser die zijn vader was. Hij voerde direct een eigen politiek: verzoening met het machtige Frankrijk en een einde aan de eeuwige en verwoestende oorlogen die Maximiliaan had gevoerd om de verloren erfenis (vooral het hertogdom Bourgondië) van grootvader Karel de Stoute te heroveren.

Filips deed definitief afstand van het hertogdom en bracht leenhulde aan de Franse koning voor Vlaanderen en Artesië. Met de vrede herleefde de economie in Vlaanderen, Brabant en Holland, en de vorst werd populair. Hij profiteerde ervan om allerlei centraliserende instellingen voor al zijn gewesten weer op te richten die na de dood van Karel de Stoute afgeschaft waren omdat zijn moeder Maria tijdelijk machteloos was. De meeste documenten uit zijn regering zijn in het Frans of in het Latijn, maar we weten uit de bronnen dat zijn hoogste ambtenaren en de edelen van zijn adviesraden Nederlands moesten kennen. Hij volgde wel het advies van zijn vader om een dochter te trouwen van Isabella, koningin van Castilië, en Ferdinand, koning van Aragon. Filips en Juana trouwden in de prachtige Sint-Gommaruskerk van Lier.

Juana was stapelverlief op haar man die niet voor niets de Schone werd genoemd en die zijn charmes niet alleen thuis gebruikte. Het koppel kreeg zes kinderen die allen zonder uitzondering een keizers- of koningskroon zouden dragen. Na een dochter in 1498 werd een eerste zoon in 1500 geboren in Gent en die kreeg volgens de familietraditie de naam van zijn overgrootvader, de gesneuvelde Karel de Stoute. Een jaar later gebeurde er iets dat de hele verdere geschiedenis van de Nederlanden zou beïnvloeden. In één jaar tijd stierven de drie erfgenamen van Isabella en Ferdinand, en plots was Juana (en met haar Filips) de troonopvolgster. Het jonge koppel reisde onmiddellijk af om een bezoek te brengen aan hun twee toekomstige landen. Filips was natuurlijk vergezeld door zijn Nederlandse edelen die al likkebaardden bij de gedachte aan de rijke buit.

Drie jaar daarna stierf Isabella. Ze had haar man als regent voor Castilië aangeduid, maar de Castilianen hadden daar geen oren naar. Voor alle zekerheid lieten Juana en Filips zich al in Brussel kronen. Ferdinand hertrouwde bliksemsnel en probeerde nog een zoon te verwekken die de kroon van zowel Castilië als Aragon (= ongeveer Catalonië) zou erven, maar zonder succes, en tenslotte kon hij niets anders dan zijn dochter en haar man (nu Filips I van Castilië) erkennen.

In juli 1506 arriveerden de vorsten van de Nederlanden om in hun nieuwe rijk gehuldigd te worden. Nauwelijks 3 maanden later was Filips dood: vergiftigd zei men, al houden de historici het veel liever bij een plaatselijke epidemie. Juana, die al onevenwichtig was, werd letterlijk gek van verdriet en zeulde jarenlang met het gebalsemd lijk van haar man van kasteel tot kasteel tot haar vader er eindelijk in slaagde Filips te laten begraven en Johanna de Waanzinnige te laten opsluiten. In de Nederlanden was men verbijsterd en men had geen zin om weer eens Maximiliaan als regent te aanvaarden tot de 6 jarige Karel meerderjarig werd. Maximiliaan loste het probleem op door officieel regent te worden, maar het bewind over te laten aan zijn dochter Margaretha, de zuster van Filips. Ze woonde ook in een van de kleinste Nederlandse staten, de heerlijkheid Mechelen omdat daar de kans op allerlei troebelen niet groot was.

Nog altijd kan je in allerlei  publicaties lezen dat Mechelen de hoofdstad der Nederlanden werd, maar dat is nonsens. Hofstad wel (zoals Den Haag nog altijd is), maar geen hoofdstad, want die hadden de Nederlanden niet. In 1515 werd Karel op zijn beurt meerderjarig en twee jaar daarna vertrok hij definitief naar Spanje en zijn vele andere landen. De Nederlanden werden voor hem vooral een bron van inkomsten om zijn vele militaire avonturen elders te financieren en in 1540 maakte hij zelfs plannen om ze af te staan. Hoewel hij zijn vader nauwelijks gekend had, noemde hij zijn zoon natuurlijk ook Filips en die zou erin slagen de fragiele eenheid van de confederatie stuk te maken.

Filips de Schone is nu bijna vergeten, behalve in Laken waar de parvenu's zich allerlei historische namen van Nederlandse vorsten gaven (Boudewijn bijv.) om zich een valse legitimiteit te geven. De half-debiele sul die op dit ogenblik kroonprins speelt heeft tenminste al iets met zijn grote voorgangers gemeen; een bijnaam.