Ik heb jarenlang nauw samengewerkt met het Nederlandse Teleac (= Televisie Academie). Een hoogtepunt waren de Italiaanse Cursussen Andiamo en Pronto. In het cursusboek moesten twee voorbeelden van een ingevulde hotelregistratiekaart staan. De Nederlandse collega’s vroegen mij het Vlaamse voorbeeld in te vullen en ik liet drukken: nationaliteit: Fiammingho, land: la Fiandra. Bij Teleac konden ze er achteraf mee lachen want dat was blijkbaar een van de excentrieke trekjes van hun co-producent. Ik kreeg alleen een bijzonder giftige reactie van een docente Italiaans die door Teleac ingehuurd was.

Mevrouw Josephus Jitta behoorde tot de Amsterdams-Joods-Hollandse elite (haar broer was hoofdofficier van Justitie) en ze schreef me dat die schanddaad haar begrip voor de taalstrijd in “Pelgië” niet zou verbeteren. Diplomatisch als altijd antwoordde ik dat ik niet de gewoonte had over de filosofische verschillen tussen Marx, Fourier en Feuerbach te discussiëren met mensen met het intellectueel niveau van een vijfjarige want, gaf ik als uitsmijter mee, zij dacht waarschijnlijk ook dat in Noord-Ierland protestanten en katholieken elkaar naar de hel wensten.

En toch… Naar aanleiding van die zogenaamde IRA-verklaring zijn we weer in alle Nederlandstalige media en zonder uitzondering met dit ridicule cliché geconfronteerd. Nu begrijp ik wel dat de termen die de bewoners van Noord-Ierland gebruiken “Republikeinen” of “Nationalisten” (voorstanders van de aanhechting bij de Ierse republiek) tegenover Loyalisten of Unionisten (met Groot-Brittannië) niet altijd even duidelijk zijn in de Verenigde Nederlanden maar noem dan toch eindelijk het kind bij zijn echte naam. In Noord-Ierland staan geen katholieken tegenover protestanten maar Ieren tegenover Britten. Leo Custers was indertijd bij Gazet van Antwerpen een witte raaf die de juiste namen gebruikte. Zelfs bij de Ieren zijn er protestanten en bij die Britten zijn er wat katholieken, maar de enen zijn de afstammelingen van de gekoloniseerden, van de onderdrukten, van de uit huis en haard verdrevenen en de anderen zijn de afstammelingen van de (meestal Schotse) kolonisators, onderdrukkers en landrovers.

Wild West-forten

Een echte oogopener zijn de prachtige openluchtmusea. Daar staan een aantal woningen die de Schotten bouwden toen zij geleidelijk Ulster (de negen graafschappen van Noord-Ierland) binnendruppelden. Ik stond er verbaasd naar te kijken want ik had al honderden van die woningen gezien in films en strips. In iedere paardenopera uit de Far  West zie je wel zo een fort van waaruit de cavalerie de Indianen aanvalt. De Amerikanen hebben die forten niet zelf ontworpen want ze zijn een erfenis uit hun eigen koloniale tijd.

Het is geen toeval dat ongeveer tezelfdertijd twee vennootschappen zijn opgericht in London: eentje om Virginia en eentje om Ierland te koloniseren. Dat ging er ongeveer op dezelfde manier aan toe. De Britten vonden ook altijd wel een Ierse clan die met hen wou meevechten om de andere Ieren onder de duim te krijgen. Op zeker ogenblik bezaten de Ieren nog vijf (5) procent van het Ierse territorium. De Britten zijn in de latere VS en in hun andere kolonies nooit zo grof, zo racistisch, zo gewelddadig tekeer gegaan als in Ierland. Maar dat kwam natuurlijk omdat het eiland en zijn onderdrukte bevolking een ideale springplank en bondgenoot was voor de Spaanse, Franse en Duitse vijand van Groot-Brittanië en de Britten een terreurregime installeerden uit angst voor een invasie. Ieren mochten bijvoorbeeld geen paard rijden en moesten het gelaat afwenden als ze de poort van een Brits landgoed passeerden. Tot een genocide is het nooit gekomen al stierven 1 miljoen Ieren de hongerdood in de veertiger jaren van de 19de eeuw . De kolonisatoren hadden goedkoop en ongeschoold personeel nodig (ondanks een wettelijk verbod om Ieren werk te geven) en Ierland was nooit een geïsoleerd land zodat de Ieren dezelfde immuniteit tegenover ziektes als hun kolonisators hadden.

Alleen in het Noorden slaagden de Schotten en Engelsen erin een groot deel van de oorspronkelijke bewoners te verdrijven zodat zij een meerderheid vormden in 4 van de 9 graafschappen van Ulster. Wanneer de Britten Ierland eindelijk zelfbestuur geven in 1920 staan ze in het Noorden sterk genoeg om de vereniging met de Ierse vrijstaat te verhinderen en daarenboven nog twee graafschappen in te lijven (Tyrone en Fermanagh) waar de Ieren in feite de meerderheid zijn. Dat zal de Britten eerlang zuur opbreken want dat is een van de redenen (buiten het grotere Ierse geboortecijfer) dat de huidige Ierse kinderen nog zullen meemaken dat de Ieren de meerderheid worden in Noord-Ierland.

Paspoorten

Een bezoek aan Noord-Ierland is een fascinerende ervaring. Je bent ten eerste verbaasd over de taal: dat is niet het Queen’s English maar de Scottish drawl; de Schotse variant die zowel door de Britten als door de Ieren (die hun Engels uiteraard bij de kolonisators leerden) gesproken wordt. Maar daar eindigen meestal de gezamenlijke trekjes. Iedereen kent natuurlijk de beelden van de gescheiden wijken maar er is meer. De Britten hebben alleen een Brits paspoort maar de meeste Ieren hebben er twee. Zij hebben allen een Iers document maar velen vragen ook een Brits omdat dit natuurlijk gemakkelijk is bij het constante heen en weer gereis naar Brittanië en zijn vele Ierse wijken. Overigens zegt de wet duidelijk dat overheidsfuncties in Noord-Ierland open staan voor iedereen met een Brits of (en niet “en”) een Iers paspoort. Iedereen kent iedereens nationaliteit want je bent naar een openbare en dus Britse of een katholieke (overigens gesubsidieerde) en dus Ierse school geweest. De Britten houden niet van de Gaelic sports waar de Ieren dan weer dol op zijn en vertellen constant racistische grappen over de domheid van “Paddy.”

In theorie is ook het geloof een belangrijk onderscheid maar in de praktijk vermindert de invloed van de kerken van jaar tot jaar want met de consumptiemaatschappij (en de enorme subsidies van de EU) wordt de geloofsafval ieder jaar groter. Overigens heeft het christelijk geloof niemand ooit verhinderd tegenstanders in eigen of andermans rangen te vermoorden. Feitelijk is de Britse regering de hele situatie meer dan beu want ze kan het geld (ze geeft in Noord-Ierland zo’n 5 miljard Euro per jaar meer uit dan ze er ontvangt) dat ze in dat stuk koloniale erfenis stopt zeer goed op het eigen eiland gebruiken.

Condominium

Geen enkele Britse regering kan het zich veroorloven “salut en de kost” tegen Noord-Ierland te zeggen want ze zou misschien een zware prijs moeten betalen bij een volgende verkiezing. Maar in de praktijk heeft ze er al wel iets op gevonden. Sedert Margaret Thatcher in de jaren 80 een akkoordje sloot met de Ierse regering wordt Noord-Ierland in de realiteit door de twee moederlanden gezamenlijk bestuurd. Onder Tony Blair is die samenwerking nog verstevigd. Er vertrekt geen maatregel vanuit Westminster zonder dat Dublin zijn zegje en meer dan dat heeft gehad. Daar wordt zo weinig mogelijk ruchtbaarheid aan gegeven (iedere Noordierse regeringsambtenaar gaf me indertijd voorbeelden en weigerde het om dit voor een camera te herhalen) maar dat is de belangrijkste reden dat de IRA zijn wapens kan neerleggen: de facto is er nu een Iers-Brits bestuur in het Noorden en dat is een compromis waarmee zelfs de IRA kan leven, temeer omdat de Europese Unie hier ook al een groot deel van de wetten stelt. “The Troubles” zoals de Noord-Ieren ze noemen zijn nog niet helemaal voorbij want een goed deel van de Britten (vooral bij de arbeidersklasse omdat kleine sociale voorrechten soms een zaak van leven en dood lijken) heeft het verlies van zijn voorechten nog altijd niet verteerd. En de beide partijen hebben nog altijd milities die de laatste jaren ook in de criminaliteit goed bijverdienen en die niet gebaat zijn met een volledige ontwapening.