In 1507 werkt de Duitse cartograaf Martin Waldseemüller in de abdij van Sint-Deodatus in Lotharingen (nu Saint-Dié-des-Vosges) dat dan nog een deel van het Heilige Roomse rijk der Duitse Natie is. Hij publiceert een enorme kaart van de wereld en daar gebruikt hij als eerste de naam Amerika voor wat vandaag Zuid-Amerika is. Hij voegt er een boek bij over kosmografie. In dat boek staat ook een Latijnse vertaling van zogenaamde brieven van de ontdekkingsreiziger Amerigo Vespucci over zijn 4 reizen. Waldseemüller vertelt waarom hij de naam Amerika gekozen heeft voor wat vandaag Zuid-Amerika is: “Ab America inventore… quasi Americi terram sive Americam” “van Amerigo de ontdekker… alsof dit het land van Amerika is, dus Amerika.” De naam Amerigo is een Italiaanse versie van Aymeric en wordt Americus in het Latijn; vrouwelijk dus America.

De kaarten van Waldseemüller zijn een groot succes en op een paar jaar tijd worden er duizend exemplaren van die zeer dure dingen verkocht. En de cartograaf krijgt aardig wat reacties. Hoe haalt hij het in zijn hoofd om dat nieuwe land naar die Italiaanse fraudeur te noemen? Er zijn toch anderen die al voor Vespucci dat land bereikt hebben en gesproken hebben over een nieuwe wereld? De cartograaf wordt wat onzeker en in 1513 publiceert Waldseemüller een herwerking van een kaart van een klassieke Griekse cartograaf en deze keer noemt hij Zuid-Amerika heel gewoontjes “terra incognita” terwijl hij het noordelijk deel van het continent de vroegere naam “de Indiën” geeft.

Maar zijn eerste kaarten zijn inmiddels wijd verspreid en dus blijft die Amerika ook bestaan. De man die de knoop doorhakt kennen we allemaal: Gheert Cremer of Gerard de Cremere, geboren in Rupelmonde als de zoon van ingeweken Rijnlanders; bekend onder zijn Latijnse naam Mercator en die op zijn 40ste weerkeert naar het land van zijn ouders en nog 42 jaar in Duisburg woont. Daar ontwerpt hij ook zijn beroemde kaarten, al is hij in de allereerste plaats een instrumentenmaker en kopergraveur. Maar in 1538 publiceert hij een eerste hartvormige wereldkaart “Orbis Imago” en hij herneemt de benaming Amerika van Waldseemüller. Meer nog, hij geeft de benaming aan heel het werelddeel, dus zowel aan Noord- als aan Zuid-Amerika. Die benaming blijft bestaan en wordt tenslotte algemeen aanvaard. Amerika is het en Amerika zal het blijven.

Amerigo Vespucci heeft het niet meer meegemaakt, maar hij zou het bijzonder op prijs gesteld hebben want tijdens zijn leven had hij de gewoonte om zichzelf belangrijker en gewichtiger te maken dan hij was en hij schuwde geen middel. Vespucci wordt geboren in Florence in 1454. Zijn vader werkt voor de Florentijnse geldwisselaars en daar leert Vespucci het zakenleven kennen. Hij is een bijzonder goede boekhouder en een latere historicus zegt over hem dat iemand die goed met cijfers kan goochelen ook een goed navigator kan worden.

De bankiersfamilie De Medici waardeert zijn talent en zendt hem in 1492 naar hun filiaal in Sevilla. Zijn belangrijkste taak is de bevoorrading van schepen met alle mogelijke goederen. Hij is dus ter plaatse wanneer tot ieders verrassing in april 1493 Christoffel  Colombus triomfantelijk landt na zijn eerste reis naar het Westen. Waarschijnlijk heeft Vespucci al direct achterdocht gekregen over het succes van die reis. Niet al te veel gestudeerde mensen geloofden nog dat de aarde vlak was en de ervaren zeelui wisten allemaal uit eigen ervaring dat de aarde bolvormig was. Maar ze wisten ook dat de omtrek van de aarde zo’n 40.000 km bedroeg zoals al berekend was door de Grieken 1500 jaar tevoren.

Ze wisten zelfs waar China en Japan ongeveer lagen en ze waren er terecht van overtuigd dat ze onmogelijk Azië konden bereiken door naar het Westen te varen. Hun scheepjes konden nooit genoeg voorraad en water innemen om die enorme afstand te overbruggen. Colombus was ervan overtuigd dat het wel kon omdat hij de verkeerde berekeningen had gemaakt. Hij dacht dat de aarde maar een omtrek van 25.000 kilometer had en dat men dus wel degelijk Cipangu (Japan) kon vinden zonder onderweg te verhongeren en vooral te sterven van de dorst.

De geslaagde reis van Colombus zet dus nogal wat zekerheden op losse schroeven hoewel hij geen zijde of specerijen meebrengt en duidelijk nog zelfs niet in de buurt van Indië is gekomen. Ook bij zijn tweede grote reis komen geen bewijzen mee voor de ontdekking van een korte route naar China en Indië.

Vespucci zou al in 1497 een eerste reis gemaakt hebben naar Amerika, maar dat is nogal onwaarschijnlijk. De cartograaf Waldseemüller voegt wel de  brieven  bij zijn beroemde kaart die de 4 zogenaamde reizen van Vespucci vertellen, maar het vermoeden is groot dat die brieven niet van Vespucci zelf zijn maar door iemand anders geschreven op basis van de echte brieven. Uit alle andere bronnen valt te leren dat de Florentijn maar twee reizen gemaakt heeft.

Zijn eerste reis gaat in 1499. Zijn zaken gaan niet al te best en de 45-jarige Vespucci besluit om zijn geluk over de oceaan te proberen. Hij vergezelt een expeditie als navigator en die bereikt wel degelijk het Zuid-Amerikaanse vasteland. Vespucci kijkt verbaasd naar een kust waar nogal wat inheemse mensen in paaldorpen op het water wonen. Dat doet hem natuurlijk aan Italië denken en hij doopt de streek klein Venetië (Venezuela). Zijn schip vaart ook voorbij de monding van de Orinoco en Vespucci besluit dat zo’n enorme rivier met zoet water niet afkomstig kan zijn van een eiland. Hier zit een continent achter. Colombus is hier al voor Vespucci geweest en hij is ook tot die conclusie gekomen, maar hij blijft bij zijn waanidee dat hij Azië bereikt heeft.

In 1501 vertrekt Vespucci voor zijn tweede en waarschijnlijk laatste reis; deze keer als navigator op een Portugees schip. De reizigers volgen weer de kust van Zuid-Amerika en de Florentijn beweert later dat hij tot in Patagonië in het Zuiden van Argentinië geweest is. Maar hij rept met geen woord over de enorme monding van de Rio de la Plata zodat dit deel van zijn verhaal waarschijnlijk niet klopt.

Als hij weer thuis is, spreekt hij echter consequent over “de nieuwe wereld”, een term die hij heeft gegapt bij de Italiaanse humanist Martyr d’Anghiera, maar Vespucci maakt de term populair. Hij heeft inmiddels een zeer goede reputatie als navigator en hij treedt in dienst van koning Ferdinand van Aragon. Die is na de dood van zijn vrouw Isabella en zijn schoonzoon Filips de Schone der Nederlanden ook regent van Castilië in de naam van zijn waanzinnige dochter Juana en haar oudste zoontje Karel van Gent. Ferdinand geeft Vespucci een reusachtige som geld om andere navigators op te leiden. De Florentijn sterft in 1512 in Sevilla aan malaria.

Het is natuurlijk een beetje gek dat het continent de naam draagt van iemand die zelf nooit een expeditie geleid heeft en van wie we nauwelijks iets weten. Maar in deze politiekcorrecte tijden is dat ook een voordeel want in 1992 stond de wereld bol van beschuldigingen aan het adres van Columbus: imperialist, volkerenmoordenaar, racist enz. De Genuees moet het dus doen met een Zuid-Amerikaans land, een Canadese staat en het District of Columbia met de hoofdstad Washington in de VS. Dat laatste land draagt met een zekere exclusiviteit de naam Amerika en Amerikanen omdat het er als eerste bij was. Het hele continent was nog koloniaal bezit toen de VS onafhankelijk werden en de inwoners automatisch Amerikanen werden om hen te onderscheiden van alle anderen die Europese onderdanen waren. Dat heeft dus weinig met Amerikaans imperialisme te maken, zoals de politiek-correcten soms beweren.

Een ander progressief genie gaf me onlangs nog een buitengewoon bewijs van de Amerikaanse pretenties. De baseball kampioenschappen in de VS heten ‘The World Series’. Typisch iets voor de VS vond ie: een nationaal kampioenschap verheffen tot wereldkampioenschappen hoewel er geen niet-Amerikanen mogen deelnemen. Eerst en vooral doen de Canadezen wel mee en ten tweede werd de titel gelanceerd in 1880 toen er buiten de VS nergens baseball op niveau gespeeld werd. Wij spreken ook in Vlaanderen over het wereldkampioenschap veldrijden hoewel bijna alle goede veldrijders tegenwoordig uit het vroegere hertogdom Brabant (dus Noord-Brabant inbegrepen) komen.