"Wenst u, EU-burger, dat Turkije een lidstaat van de EU wordt?" Als het aan de EU-bureaucratie ligt, zal u deze vraag nooit in een geldig referendum voorgeschoteld krijgen.  En evenmin als Europarlementslid Bart Staes (Groen!, voorheen Volksunie) het voor het zeggen krijgt.

In antwoord op een initiatief van de EP-fractie van nationalistische partijen om de nodige procedurestappen naar zo'n referendum te doen, bezweert Staes (Knack, 27-10-10) ons dat een referendum misschien ooit wel moet kunnen, alleen nu nog niet: "Dit is niet het moment. Voor de start van de toetredingsonderhandelingen of aan het eind van dat proces, dat zijn de enige momenten waarop een referendum aan de orde zou kunnen zijn." Volgens hem moet de EU-bureaucratie eerst met Turkije een toetredingsverdrag opstellen, en kan nadien democratisch beslist worden of dat verdrag al dan niet van kracht wordt.

Het zal nogal. In zulk scenario zullen Herman Van Rompuy, barones Catherine Ashton (nooit in haar leven voor een ambt verkozen, en toch tsarina van het EU-buitenlandbeleid), Manuel Barroso, Guy Verhofstadt en dat soort EU-oligarchen roepen: Na die beloftevolle onderhandelingen kunnen we het de Turken toch niet aandoen om dat verdrag af te keuren?! Nu reeds wordt precies dat argument gebruikt met verwijzing naar een belofte die de EU-bureaucratie bijna een halve eeuw geleden aan (toen nog NAVO-frontlijnstaat) Turkije gedaan heeft. Zolang er geen verdragtekst voorligt, is een referendum zonder voorwerp, aldus de redenering van de oligarchen, en nu ook van Bart Staes.

Maar het is juist omgekeerd. Een referendum over een verdragstekst heeft maar zin als eerst beslist is dat het verdrag er moet komen, en de besluitvorming alleen nog bepaalde clausules binnen dat verdrag betreft. Maar er is nooit beslist dat de EU een toetredingsverdrag met Turkije nodig heeft, althans niet democratisch. Vooraleer verder tijd te versplillen aan onderhandelingen over een toetreding die misschien niet gewenst is, moet het soevereine volk zich natuurlijk eerst uitspreken over de grond van de zaak: willen wij Turkije bij de EU?
Voor wie iets beters te doen heeft dan de geschriften van ondergetekende te volgen, herhaal ik hier nog even mijn eigen standpunt. Turkije is letterlijk een randgeval, en voor beide opties valt iets te zeggen. Ja, Anatolië mag bij de EU. De Hittieten,de Trojanen, de Lykiërs (met hun confederatie van steden met roterend voorzitterschap,een proto-EU), Thales van Milete, Paulus, Byzantium, Sinterklaas, zij horen allen bij de Europese geschiedenis.  Maar nee, daaruit volgt niet dat een door de islam bezet Anatolië dat eveneens mag. Polen is een deel van Europa en terecht een EU-lid; maar het kon pas toetreden zodra het niet meer onder Sovjetbezetting leefde.

Mustafa Kemal alias Atatürk bepleitte het "hittitisme", de vereenzelviging van de hedendaagse, Turkssprekende Anatoliërs met de antieke beschaving van hun land, vergelijkbaar met wat de Renaissance voor Europa betekend heeft. Dat impliceerde natuurlijk de bevrijding van de Turken uit hun mentale gevangenis, de islam. Als de revolutie van Atatürk zich doorgezet had en Turkije een echt Europees land geworden was, dan zou ik voor toetreding stemmen. Helaas, de voorvechters van de islam,onder wie de huidige regeringspartij, hebben daar anders over beslist.  Daarom behoort Turkije in de wachtkamer te blijven tot het zijn islamprobleem opgelost heeft.

En nee, toetreding tot de EU moet niet aangeprezen worden als juist het middel daartoe. Ook Spanje, Portugal en Griekenland moesten eerst op eigen kracht  hun dictaturen afschudden vooraleer zij zich kandidaat konden stellen voor toetreding. Een land dat niet uit zichzelf Europees wil zijn, zonder daarvoor een beloning te moeten krijgen, hoort niet in de EU.

Vermoedelijk heb ik daarmee het standpunt van de meeste EU-burgers vertolkt. Maar u moet mij niet op mijn woord geloven, het beste is om hen zelf uitspraak te laten doen. Aangezien de onrepresentatieve EU-bestuursklasse niet vertrouwd kan worden met een kwestie van dergelijk groot belang, moet de bevolking zelf haar soevereiniteit uitoefenen.

Groen! verklaart zich voorstander van directe democratie, en anders dan Spirit en N-VA bleef het ook trouw aan dat engagement tijdens de besluitronde over het wel of niet organiseren van een volksraadpleging over de EU-ontwerpgrondwet. Dit keer verkiest Bart Staes echter om de boot af te houden. Hij noemt procedureproblemen, want de EU-instellingen zijn natuurlijk zeer referendum-onvriendelijk opgevat. Dat is dan een praktisch probleempje: wie de democratie genegen is, gebruikt dat niet als excuus om de bevolking de uitoefening van haar soevereiniteit te ontzeggen, maar zoekt een oplossing.

Maar vooral zegt Staes de motieven van de initiatiefnemers te wantrouwen. Het blijft onduidelijk welke. Racisme kan het niet zijn, want Turkije is een stuk blanker dan bv. Frankrijk. In ieder geval, die gewantrouwde partijen geven slechts een formele stem aan een opinie die in brede kring informeel geuit wordt. Ook politici van mainstream-partijen hebben lucht gegeven aan hun bezwaren tegen de Turkse toetreding, alleen hebben zij niet de moed om daar politiek werk van te maken, noch om de macht in handen van het volk te geven om de beslissing te nemen. Het beste dat Staes kan doen om die foute partijen buitenspel te zetten, is hun het initiatief uit handen te nemen en zelf voor de direct-democratische besluitvorming over de Turkse toetredingspoging te ijveren. En eens het volk ter stembus gaat, heeft het geen belang meer welke politieke partij dat mogelijk gemaakt heeft.

Zo'n hoogmis van de democratie zal Bart Staes zeker toejuichen.Tenzij hij in het geniep toch zo'n doorsnee-politicus zou zijn die tegen de democratie gekant is om dezelfde verklaarde reden die elke heersende klasse daarvoor opgeeft: het volk is te dom en te vals om macht te mogen uitoefenen.