Overmorgen wordt er op de Krim een referendum gehouden over de (weder)aansluiting van het schiereiland bij Rusland. Volgens de wereldgemeenschap is de situatie nochtans zonneklaar: de Krim is een deel van de Oekraïne, en de staatsgrenzen van de Oekraïne dienen gerespecteerd te worden. Aan Russische zijde klinkt het dan weer dat als de Krim zich wil afscheiden van de Oekraïne en aansluiten bij Rusland, zij die vraag toch moeilijk kunnen negeren, zeker als die vraag gesteund wordt door de lokale bevolking. De Krim-Tataren wachten ondertussen met een bang hartje af of zij uiteindelijk niet het kind van de rekening zullen worden.

De Krim is al een twistappel tussen verschillende volkeren en naties sedert het schiereiland voor het eerst bevolkt werd. De eerste bewoners die historisch vermeld worden zijn de Scythen, maar sindsdien hebben onder meer Grieken, Byzantijnen, Chazaren, Ottomanen, Russen en Oekraïners de Krim bevolkt of er minstens toch aanspraak op gemaakt. Vandaag wonen er voornamelijk Russen en Russischtaligen, en een minderheid aan Krim-Tataren, een Turkse bevolkingsgroep.

Krimse ASSR

Kort na de Eerste Wereldoorlog werd de Krim een deel van de Sovjet-Unie. Officieel was het een Krimse Autonome Socialistische Sovjetrepubliek, die deel uitmaakte van de Russische SFSR. Jozef Stalin liet de Krim-Tataren naar Centraal-Azië deporteren (de «sürgün»), en de laatsten verdwenen van het schiereiland in 1944. Pas in 1989 konden zij weerkeren.

In 1954 kreeg Jozef Stalins opvolger Nikita Chroesjtsjov het lumineuze idee om de Krim van de Russische SFSR over te dragen naar de Oekraïense SSR, als gebaar van vriendschap tussen het Oekraïense en het Russische volk. Vermoedelijk kon de man zich zelfs in zijn wildste verbeelding niet voorstellen dat de Sovjet-Unie ooit uit mekaar zou vallen, en Oekraïne onafhankelijk van Rusland zou worden. Anders zou hij zonder twijfel zo'n strategisch belangrijk schiereiland nooit weggeschonken hebben aan de Oekraïne. Vandaag is het aan Vladimir Poetin om die historische Russische vergissing ongedaan te maken.

Faciliteiten

Het zit in ons Vlamingen ingebakken: wij hebben sympathie voor de underdogs, de kneusjes van de geschiedenis, de verliezers van de geopolitiek. Daarom hebben we het voor de Oekraïners, die vanonder de russificatie en de Russische invloedssfeer vandaan proberen te komen. We verbazen er ons wel enigszins over dat ze zo'n grote haast hebben om zich aan te sluiten bij de «EUSSR», maar begrijpen het anderzijds wel. Geostrategisch is dat de beste garantie tegen al te grote Russische inmenging, en over het financiële luik van EU-lidmaatschap hebben we het dan nog niet gehad. Op de Krim hebben we het dan weer voor de Krim-Tataren, ook al kan bezwaarlijk beweerd worden dat zij er de «oorspronkelijke» bevolking zouden zijn.

Wat wel duidelijk is, is dat veel van de huidige problemen hun oorsprong vinden in het Russische staatsnationalisme van de vorige eeuw. De russificatie van de Oekraïne bijvoorbeeld, met als gevolg dat er vandaag nog steeds faciliteiten voor Russen zijn over grote delen van het Oekraïense grondgebied. Het beeld dat we onlangs zagen van een Russische vrouw die stond te krijsen dat ze niet gedwongen wou worden om Oekraïens te spreken kwam ons dan ook zeer bekend voor. Of Vladimir Poetin die oproept om een escalatie te vermijden, maar tegelijkertijd wel troepen op de Krim laat landen. Hij leek Elio di Rupo wel die voor communautaire vrede pleitte en ondertussen de werklastmeting van het gerechtelijk arrondissement BHV stevig in de schuif liet liggen. Geen Oekraïner zou er trouwens ooit aan moeten denken of gedacht hebben om ergens binnen de Russische federatie Oekraïense faciliteiten aan te vragen. Zo werkt dat immers niet. Ook de Russen weten perfect wanneer het droit du sol en het droit du sang van toepassing dient te zijn.

Interne grenzen ⇒ staatsgrenzen?

We vragen ons dan ook af naar welke zijde de Franstalige sympathie eigenlijk zou uitgaan. Dat zou toch de Russische moeten zijn, zou je dan denken. Eerste minister Elio di Rupo liet echter via Twitter weten zeer bezorgd te zijn over de situatie op de Krim. Met als uitdrukkelijke vermaning, en we citeren: «België vraagt het strikte respect van het internationaal recht door iedereen». Een merkwaardig standpunt voor een Franstalige, want blijkbaar stapt Elio di Rupo daarmee zomaar mee in de Oekraïense logica, overigens inderdaad conform het internationaal recht, en die zegt dat interne grenzen na onafhankelijkheid staatsgrenzen dienen te worden. Er zijn plaatsen waar de Belgische Franstaligen een heel andere mening toegedaan zijn, «in geval van geval»…

Wallo-Brux aan de Zwarte Zee

Anderzijds zullen de Franstaligen toch ook wel enige appreciatie kunnen opbrengen voor het Oekraïense standpunt. «Gegeven is gegeven,» zeggen zij, ook al is de Krim historisch nooit van hen geweest. Een beetje zoals Moeskroen en Brussel nu ook van de Franstaligen zijn. De Oekraïne heeft dan ook veel weg van de Wallo-Brux: een constructie die vooral omwille van geostrategische redenen twee landsdelen aan mekaar moet binden, ook al hebben ze noch historisch, noch etnisch, noch socio-economisch veel met mekaar gemeen.

De parallel met Wallo-Brux gaat overigens veel verder op dan men op het eerste zicht zou zeggen. Niet dat de Krim de hoofdstad van de Oekraïne is, of als uitvalsbasis moet dienen om nog meer Russisch gebied in te pikken. De parallel gaat verder op een heel ander vlak, en daarmee zijn we weer bij de Krim-Tataren aanbeland. De andere media proberen het zoveel mogelijk stil te houden, maar Die Welt berichtte er enkele weken geleden wel al over: die Krim-Tataren zijn absoluut geen doetjes. De laatste maanden vonden er regelmatig betogingen plaats, waarbij de invoering van de sharia werd geëist, en waarbij de lange baarden en de boerka's bepaald niet van de lucht waren. Als het aan hen lag, zou de Krim liever nog vandaag dan morgen omgevormd worden tot een kalifaat. Oppassen dus wie het Krim-probleem volksnationalistisch wil bekijken, en de Krim-Tataren hun eigen staat zou gunnen. Je ziet trouwens van hier dat Vladimir Poetin in zulk scenario geïnteresseerd zou zijn, en misschien maar goed ook.