In Maasmechelen staat al dertig jaar een fontein waarvan het metselwerk de vorm heeft van een swastika. Dit viel voorbijgangers niet op maar werd recent wel zichtbaar op luchtfoto’s. Prompt beloofde de burgermeester om dit “euvel” te verhelpen. Kostbaar belastinggeld wordt weggegooid aan het ombouwen van een monument dat perfect voldoet.

Reden voor deze kouwe drukte is het overijld vermoeden van een verwijzing naar het nazisme. Dat soort paniek om niets, deze reflex om iets onschuldigs (i.c. een stom draaikruis) te beladen met ijzingwekkende implicaties, is een symptoom van een bepaalde geestesziekte, de hysterie. Net als ruim 99% van de nu bestaande swastika’s, had ook deze swastika in het brave Limburg niets met nazisme te maken. De ontwerper legt uit:

“Uiteraard heeft ons team destijds bewust gekozen voor de swastika. Het is een interessante vorm, die in de architectuur veel mogelijkheden biedt. Bovendien is het gebruik van de swastika of hakenkruis al eeuwen, zelfs millennia, schering en inslag. Het symbool komt terug in de Griekse, de Romeinse en de Germaanse tijd. In het hindoeïsme is de swastika nog steeds in zwang als een symbool van voorspoed. We hebben destijds gekozen voor dit symbool, louter omdat het zo een boeiend design-element is. Het was nooit de bedoeling een politiek statement te maken. Wie denkt in het ontwerp van de fontein een verwijzing naar het nationaal-socialisme te vinden, is in mijn ogen erg kortzichtig.” (De Standaard, 26-07-2006)

Maar de kortzichtigen zijn wel aan de macht. Wie per se aan die fontein wil morrelen, geeft blijk van een achterlijk bijgeloof, alsof er uit die vorm een of andere geheimzinnige nazificerende werking omhoog wasemt. Alsof die vorm uit zichzelf, los van de culturele en politieke (resp. apolitieke) context, een boodschap uitzendt en de geesten hypnotisch tot nazisme conditioneert. Alsof symbolen macht uitoefenen over ons.

De burgemeester weze gewaarschuwd dat hij sancties riskeert vanwege de waakhonden der multiculturaliteit. De swastika als nazi voorstellen is immers een vorm van bekrompen eurocentrisme, het miskennen van oeroude en wereldwijde gebruiken van de kleurvolkeren ten voordele van een zéér kortstondig eng-Europees misbruik. In het huidige klimaat is de swastika integendeel een element van heilbrengende diversiteit. Hij is een sacraal symbool voor enkele verrijkende minderheden, ondermeer de jaïns, die in de diamantsector een belangrijke pijler van de Belgische economie vormen. En voor de boeddhisten, die op het punt staan om erkenning te krijgen zodat ze in het onderwijs op staatskosten hun religie mogen onderwijzen, compleet met swastika’s op het schoolbord. Een swastika afbreken, dat is dus zoiets als een koran in het toilet gooien. Jains en boeddhisten zijn weliswaar minder tot geweld geneigd dan moslims, maar dat is nog geen reden om hun het fameuze “recht op respect” te ontzeggen. Alle achting voor de swastika, dus, zo beveelt het CGKR.

Als men per se een nazi-symbool wil uitbannen, dan desnoods “de nazi-swastika”, dus een zwarte die ongemakkelijk op één hoek balanceert in een witte cirkel op een rood veld (daar waar Aziatische swastika’s gewoonlijk een zonnige kleur hebben en stevig geblokt rechtop staan). Alle andere swastika’s zijn volledig onschuldig en onbezoedeld, zij zijn slachtoffers van een dom en lasterlijk ostracisme en verdienen als Wiedergutmachung om op duizenden muren en pleinen geschilderd te worden.

Maar laat ons nu eens even in het hysterische bijgeloof van de swastikaverdelgers meestappen. Ja, laat ons nu eens van hen aannemen dat symbolen uit zichzelf een subtiele kracht uitoefenen. In dat geval hield de wankele positie van de nazi-swastika van meet af aan de voorspelling in dat het nazi-regime niet lang zou stand houden. Zoals inderdaad geschied is. En de zwarte kleur voorspelde evenmin iets goeds. In een andere context mag black dan wel beautiful zijn, maar wie de natuurlijke kleur van een zonnesymbool door het sombere zwart vervangt, programmeert zichzelf tot een slecht geweten en een negatieve faam.

Zodus, een slecht gekozen symbool kan tot je ondergang leiden. Laat ons de omgeving maar eens scannen op andere onheilspellende symbolen. Neem nu de Vlaamse Leeuw. Die laat zich lezen als een voorteken dat sedert zijn uitverkiezing tot nationaal symbool het noodlot van ons volk beschrijft.

Het begint al met de kleuren. In Vlaamsgezinde kringen zijn er al beken vol speeksel verspild aan discussie over de kleur van de tong en de klauwen van de Vlaamse Leeuw. Officieel zijn die rood, maar flaminganten verkiezen de oorspronkelijkere tweekleurige kattenvlag zonder die rode tierelantijntjes. De rode Waalse Haan heeft toch ook geen zwarte tong en rouwnagels? Voorposters bespotten die leeuw met roodgelakte nagels als de “jeannettenleeuw”. De blasfemische affiche waarop een linkse theatermaker zijn ding doet “In het hol van de Leeuw”, geeft het geschminkte beest dus eigenlijk maar waar het om gevraagd had. Vandaar dat de Vlamingen bij elke staatshervorming genaaid worden en ertussen genomen.

Maar zelfs de effen zwarte leeuw, “zo fier op ’t trotse gouden veld”, mankeert iets. En we bedoelen geen goedkope sneer naar het “aangebrande zwart” dat we zojuist op een andere vlag nog gezien hebben. Nee, wars van alle historische verwijzingen hebben kleuren ook intrinsieke eigenschappen. Geel overstraalt, zwart wijkt. Op een geel-zwart-gele vlag zal de zwarte band smaller lijken dan één derde. Echt fier is dus de Brabantse alias Belgische gouden leeuw. Hij lijkt groter op zijn zwart veld, terwijl de Vlaamse zwarte leeuw klein en bedremmeld oogt tussen al dat stralende geel. De gele leeuw bluft, de zwarte laat zich overbluffen, wat dus mooi de verhouding tussen België en Vlaanderen voorspelt.

Veertig jaar geleden dacht men dat die verhouding door de economische opgang van Vlaanderen wel zou veranderen, maar vandaag weten we beter. De nationale wimpel had het correct voorzegd: Vlaanderen blijft het bedremmelde onnozele broertje van België. De Vlaamse ministers die zich voor de Vlaamse symbolen schamen en wedstrijden uitschrijven voor een nieuw “logo van de Vlaamse gemeenschap”, hebben intuïtief en terecht aangevoeld dat er iets scheelt met de Vlaamse Leeuw.

Net als de naam “Vlaanderen” is de Leeuw een slecht passend kleed voor onze natie. Is hij niet lachwekkend als vertegenwoordiger voor een land zonder leeuwen? We hebben hier historisch wel een inheems katachtig roofdier, maar dat is dan een manenloze puntoor, de los (lynx). Juist dezer jaren maakt die een comeback tussen het Limburgse eikenhout, uitgerekend in Maasmechelen. Door zijn witte kleur zou hij alvast beter de Vlaamse blanke “ice people” voorstellen, daar waar de leeuw beter bij Afrikaanse “sun people” past. Vreemd eigenlijk dat het Vlaamse heir er nog niet aan gedacht heeft om de zwarte leeuw door een blanke los te vervangen.

Maar katachtigen zijn snel en lenig, alert en vechtlustig. Zou het geen ongeluk brengen om zich als volk valselijk met een dergelijk geflatteerd symbool te tooien? En de leeuw in het bijzonder geeft helemaal de Vlaamse volksaard niet weer. Hij is immers trots en vadsig, eerder een Waal. Een braaf trekpaard zou de Vlaming beter passen. En de “Orde van de Vlaamse Leeuw” zou beter, zoals eerst gepland, de “Orde van de Bedelzak” heten, echt iets voor een volk dat “stamelt en bedelt bij de poort”. Als we de protserige leeuw eens inruilden voor bescheidener symbolen die van meer zelfkennis getuigen, het zou ons beter gaan.