Frits Bolkestein sprak vorige week in Brussel op uitnodiging van drie libertarische denktanks. In de statige "Club des Guides", de voormalige privé-club van de gidsen uit het leger, sprak de voormalige Europese commissaris voor Interne Markt over de toekomst van Europa. Hij deed dat in keurig Frans met licht Hollandse tongval. Een vijftigtal genodigden, leden of sympathisanten van Institut Hayek, Institut Turgot en het Ludwig Von Mises Institute woonden de lunchcauserie bij en kregen als aandenken een exemplaar van het boek "Peut-on réformer la France", het boek dat Bolkestein samen met Michel Rocard schreef. Toevallig was diezelfde ochtend in de Duitse krant Die Welt een interview verschenen met Guy Verhofstadt, waarin deze pleitte voor een Europa met twee snelheden. Bolkestein heeft duidelijk een andere visie op Europa, één die meer aansluit bij de Britse: de EU als een vrijhandelszone waarvan de lidstaten een aantal praktische problemen gezamenlijk oplossen, maar waarin het subsidiariteitsprincipe een grote rol speelt en waarin de nationale lidstaten hun soevereiniteit en zelfstandigheid behouden.

GEEN EUROPESE SUPERSTAAT
Volgens Bolkestein mag Europa niet het antwoord zijn op al onze vragen. Het subsidiariteitsprincipe, dat elementair is voor een goed bestuur, vereist dat alle niet-essentiële zaken op het nationale niveau worden geregeld en uitgevoerd. Dat principe was tot nu toe meer theorie dan praktijk, want de politici hebben elke gelegenheid gegrepen om de reglementeringen en het takenpakket van de EU ui te breiden. Het Europese niveau dient zich volgens hem te beperken tot de handel tussen lidstaten, tot domeinen waar schaalvoordelen spelen, en tot het oplossen van problemen die best gemeenschappelijk worden aangepakt. De Europese Unie zal nooit een federale superstaat worden met een unieke internationale persoonlijkheid. Frankrijk en Groot-Brittannië willen dat niet omdat ze graag zelf een prominente rol spelen op het internationale forum. Het is volgens Bolkestein ook riskant om aan een echt federaal Europa te werken.

Komt zo'n Europese federale superstaat er ooit? Nee, en dat was al sinds de toetreding van Groot-Brittannië in 1973 duidelijk. Dat land kwam als overwinnaar uit de Tweede Wereldoorlog en wil bijgevolg zijn nationale identiteit ten volle kunnen behouden. Bolkestein: "Ik zie niet in waarom zo'n Europese superstaat nodig zou zijn. Stop met spreken over de 'Verenigde Staten van Europa' of over een 'Europese Federatie'". Bolkestein verwijt Barroso en Prodi dat ze nooit duidelijk gezegd hebben dat een Europese federatie niet ter tafel ligt.

DE BOLKESTEIN-RICHTLIJN
Bolkestein is vooral bekend, of volgens sommigen berucht, omwille van de naar hem genoemde Europese richtlijn over de vrijmaking van de diensten. Daar waar artikels 49 en 50 van het Verdrag van Rome (1957) de lidstaten verbiedt om hinderpalen op te werpen tegen het vrije verkeer van werknemers in de EU, wilde de Bolkestein-richtlijn de drempels wegnemen tegen het vrije verkeer van zelfstandigen en vrije beroepen. Er bestaan nog veel dergelijke drempels, zoals fiscale gunstmaatregelen die enkel op eigen inwoners van toepassing zijn, de reglementering van beroepen, en de niet-erkenning van buitenlandse diploma's. Het verzet tegen de Bolkestein-richtlijn kwam vooral van vakbonden, die vrezen dat de verhoogde concurrentie de lonen van de werknemers onder druk zou zetten, en zou leiden tot meer privatiseringen. Een angst die ongegrond is, aldus Bolkestein: "Het vrije verkeer van werknemers staat al vijftig jaar in het verdrag van Rome en mijn richtlijn voegt daar niets aan toe". Hij somt uitdrukkelijk de elementen op waarop de naar hem genoemde richtlijn niet van toepassing is: het zwartwerk, het werk verricht door werknemers, en de detachering van werknemers. Zijn richtlijn heeft ook niks te maken met privatiseringen of liberaliseringen. Het risico op de zo gevreesde "sociale dumping" is dus laag, meent Bolkestein.

Vanwaar dan het verzet tegen de richtlijn? "De richtlijn werd aanvankelijk unaniem goedgekeurd door de Europese Raad van ministers. Pas later kwam er verzet, en dat begon in België. De Waalse PS wou zich verzetten tegen de liberalen in de regering-Verhofstadt. Maar omdat het om een regeringspartner ging, mocht die kritiek niet al te direct zijn en de regering niet in gevaar brengen. Daarom werden de pijlen gericht op de Bolkestein-richtlijn. Later waaide de kritiek over naar Frankrrijk, waar eerst de vakbonden protesteerden, en later ook president Chirac zich aansloot bij het protest". Steve Stevaert noemde de Bolkestein-richtlijn ooit "complete waanzin" en "onamendeerbaar". Intussen is de dienstenrichtlijn in afgezwakte vorm goedgekeurd.

EUROPESE PROBLEMEN
Europa wordt volgens Bolkestein geconfronteerd met drie grote problemen: de energievoorziening, het nationalisme en de integratie van minderheden. Nationalisme ziet Bolkestein op veel plaatsen, en dan vooral op socio-economisch vlak. De Duitsers zijn bijvoorbeeld sterk gekant tegen overname van Duitse bedrijven door buitenlandse bedrijven, en hebben daartoe allerlei wettelijke drempels opgeworpen. "Zij beschouwen hun bedrijven als kastelen die in de bodem verankerd zijn. Het is een corporatistische visie die uit de tijd is". Wat de integratie van minderheden betreft aanvaardt Bolkestein het "multiculturalisme" enkel indien de nationale waarden en de mensenrechten worden gerespecteerd. Het begrip "Leitkultur", waar Bolkestein bij andere gelegenheden graag naar verwijst, kwam in zijn Franstalig discours niet voor.

Waarom hebben de Nederlanders tegen de Europese Grondwet gestemd? Bolkestein ziet drie redenen: het gevoel dat Nederland te veel aan de EU betaalt in vergelijking met wat het ervoor terugkrijgt, een bezorgdheid over een te lakse naleving van het stabiliteitspakt, en een reactie op de houding van vroegere Nederlandse regeringen, die honder procent voorstander waren van een Europese federatie. Bolkestein is tegenstander van de toetreding van Turkije tot de EU. "Als Turkije mag toetreden, dan moet Oekraïne, dat veel Europeser is dan Turkije, ook kunnen toetreden".

Tot besluit sprak Frits Bolkestein nog deze gevleugelde woorden uit: "De erfgenamen van het kapitalisme leven vandaag in Azië. Ons Europese antwoord hierop kan er enkel in bestaan om de concurrentie alle kansen te geven".