Er wordt deze dagen nogal wat gespeculeerd rond de magisch datum van 23 maart, en of die dag een regering-Leterme I zal brengen dan wel een regering-Verhofstadt IV. Zo is het nog helemaal niet duidelijk hoe Yves Leterme aan een communautair akkoord over een staatshervorming zal kunnen raken, en welke richting dat akkoord zou kunnen uitgaan. Bovendien lijken Karel de Gucht en Patrick Dewael vandaag olie op het communautaire vuur te gooien door middel van een interview in De Standaard en Le Soir. Maar wat is eigenlijk de agenda van Guy Verhofstadt, en bij uitbreiding de Open Vld?

Marc Hooghe maakte in zijn analyse in De Standaard enkele dagen geleden een kapitale fout over de ambities van Guy Verhofstadt, waardoor meteen ook het grootste deel van de rest van zijn betoog naar de prullenmand verwezen kan worden:

[Guy Verhofstadt] kan dan een paar maanden rondtrekken in het multiculturele Europa van de toekomst om zich daarna voluit toe te leggen op de Europese verkiezingen van 2009.

Het klopt dat Guy Verhofstadt Europese ambities heeft, maar zitten vegeteren in het Europees Parlement als een nieuwe Annemie Neyts is niet één plank misgeslagen, maar een heel houtmagazijn. Er bestaat immers geen twijfel over dat Guy Verhofstadt de post van Permanente Voorzitter van de Europese Raad (vulgo «President van de Europese Unie» of «EU-president») ambieert, en als dat niet lukt in tweede instantie die van Europees Commissaris, maar het Europees Parlement is echt niet meer dan vangnet om niet helemaal werkloos –en vooral zonder inkomen!– te komen zitten in Gent of Toscane. Die ambities van Guy Verhofstadt maken meteen ook dat de kalender die hij volgt een andere is dan die waar Marc Hooghe van uitgaat: de president van de Europese Unie begint zijn mandaat op 1 januari 2009, en moet dus al dit najaar benoemd worden. De Europese Commissarissen dan weer beginnen pas in de herfst van volgend jaar aan hun termijn, en worden dus veel later benoemd, al valt natuurlijk niet uit te sluiten dat zo'n benoeming al in de herfst van dit jaar vastgelegd wordt als troostprijs voor de verliezers in de strijd om de post van EU-president. Europees Commissaris voor het Klimaatbeleid is bijvoorbeeld een post waar Guy Verhofstadt zich wel tevreden mee zal kunnen stellen als hij dan echt geen EU-president kan worden.

Wat dan met de agenda van de Open Vld? Die valt natuurlijk volledig samen met die van Guy Verhofstadt, toch wat de top van de Open Vld betreft, want Guy Verhofstadt moet zo snel mogelijk plaats maken voor een andere federale Open Vld-minister. (De lezer mag trouwens driemaal raden over welke Mechelaar ik het dan heb.) Dat betekent dat de Open Vld er alles aan zal doen om de Europese kansen van Guy Verhofstadt zo gaaf mogelijk te houden, en zelfs een Yves Leterme en Didier Reynders hebben er persoonlijk belang dat Guy Verhofstadt zo snel mogelijk zijn Europese zin krijgt. Maar hoe past het interview van vandaag met Karel de Gucht en Patrick Dewael in deze agenda's?

Voor de Open Vld is het van belang dat Guy Verhofstadt zo snel mogelijk vrij komt zodat hij kan beginnen lobbyen voor de post van EU-president. De beste optie is dat hij rond Pasen de macht op een ordelijke wijze kan overdragen aan zijn opvolger, zodat hij dit zelfs nog zou kunnen uitspelen als een extra troef op zijn CV. Een andere optie is dat er desnoods dan maar nieuwe verkiezingen gehouden worden, maar dan liefst zo snel mogelijk, met in ieder geval een nieuwe regering nog voor de zomer. Wat absoluut vermeden moet worden is dat België opnieuw in een communautair moeras terecht komt dat de kansen van Guy Verhofstadt torpedeert, bijvoorbeeld omdat hij vast blijft zitten in zijn post van interim-premier of, erger nog, opnieuw premier van een regering van lopende zaken, of dat het land zelfs uiteen zou vallen. In het laatste geval rijst immers het probleem dat zowel een Vlaming als een Waal Europees Commissaris zouden moeten worden, en er dus een 28ste portefeuille verzonnen moet worden, terwijl dit net de laatste keer is dat elke lidstaat vertegenwoordigd zal zijn in de Europese Commissie. Wie zegt dat de Europa een uiteenvallen van België niet zou aangrijpen om gewoon de 27ste, Belgische Commissaris onmiddellijk al te schrappen, deels als straf voor alle politiek-interne problemen die het uiteenvallen van België zou scheppen in de Europese Unie?

Als de Open Vld dus wil dat 23 maart de sleuteldatum blijft, wordt het meteen ook logisch waarom de Open Vld vandaag Yves Leterme en de CD&V een ferme pad in de korf heeft gezet. Het is trouwens niet de eerste keer dat de Open Vld deze taktiek toepast: vlak voor Kerstmis deed zij immers precies hetzelfde. Maar de partij heeft eerder al geprobeerd het communautaire compromis op te zoeken, door de nota-Verhofstadt, zonder dat dit enig effect had. Volgend poging was die van de communautaire toegeving, waarvoor Roland Duchâtelet uitgestuurd werd. Het enige gevolg daarvan was dat de partij aan Vlaamse zijde zowat de hele publieke opinie over zich heen kreeg, waarna de partij die koers verliet. Daarmee rest nog slechts één optie: die van het communautaire opbod, in de hoop dat Yves Leterme eindelijk kleur bekent. Ofwel bieden Yves Leterme en de CD&V over, en dan kan het Octopusoverleg eigenlijk meteen opgedoekt worden en gaan we rechtstreeks naar nieuwe verkiezingen, waarvoor de schuld echter niet in de schoenen van de Open Vld maar wel die van de CD&V zal geschoven worden, ofwel biedt CD&V onder en is het meteen ook die partij die de Vlaamse toegevingen zal moeten verklaren, vooral tegenover de achterban van de N-VA.

Er bestaat geen twijfel over dat Open Vld liefst van al zou hebben dat CD&V en N-VA onder de beruchte lat doorgaan, maar dat moet dan wel zo snel mogelijk gebeuren. Wachten tot bijvoorbeeld aan de zomer is voor de Open Vld geen optie – dan nog liever snel nieuwe verkiezingen in de hoop dat op die manier het communautaire van tafel geveegd kan worden, of er dan een snelle oplossing gevonden kan worden. Bovendien wil de Open Vld vermijden de zwarte piet toegeschoven te krijgen, hetzij in de ene, hetzij in de andere richting, wat natuurlijk begrijpelijk is. Het interview van vandaag moet dan ook begrepen worden als een schot voor de boeg van Yves Leterme en de CD&V: er moet vooruitgang geboekt worden, want anders zal de Open Vld desnoods zelf de stekker uit de huidige regering trekken. En dat kan bovendien door een eenvoudige verwijzing naar het regeerakkoord: de houdbaarheidsdatum van de interim-regering. Dat Yves Leterme en de CD&V in dat geval maar eens proberen uit te leggen waarom zij Guy Verhofstadt dan toch absoluut in de Wetstraat 16 zouden willen behouden.