In het opiniestuk “Onze islam bestaat niet” (De Standaard, 11 maart) doet de islamdrukkingsgroep KifKif een oproep tot “analyse, nuance en een debat op basis van feiten”. Wie kan daar nu tegen zijn? Wel, misschien de auteurs zelf. Tijdens de Deense cartooncrisis pleitte KifKif tegen de vrije meningsuiting in de naam van het “respect”. Nochtans zijn cartoons, hoewel geen medium voor analyse en nuance, bij uitstek geschikt om feiten scherp in het licht te stellen en aldus een debat te provoceren. De befaamde cartoon met de tulbandbom, zopas nog aanleiding tot een moordaanslag op tekenaar Kurt Westergaard, trok de aandacht op het feit dat de bommenleggers zich op Mohammed beroepen, die zelf ook de terreur beoefende.

Wat “nuance” betreft, stel ik een concrete test voor. Wie van de ondertekenaars kan ons één publicatie van hemzelf tonen waarin een genuanceerd antwoord ontwikkeld wordt op de cruciale vraag of de koran en de profeet zelf enige verantwoordelijkheid dragen voor al het geweld dat in naam van de islam gepleegd wordt? Op de KifKif-webstek vindt men alleszins geen spoor van nuance over die prangende kwestie, en in de algemene media evenmin. Daar heerst overal alleen een eentonig stilzwijgen óf een zeer besliste ontkenning dat er enig verband zou kunnen bestaan tussen die gewelddaden en de bronnen van de islam. De schuld van de islam wordt ofwel totaal buiten beeld gehouden ofwel totaal ontkend: vanwege KifKif zal je niet horen dat de schuld van de profeet groter zou kunnen zijn dan nul komma nul. Op de nuanceschaal van nul tot honderd procent neemt KifKif daarmee een extreme positie in. Dus wát er ook in Geert Wilders’ koranfilm te zien is, het kan onmogelijk ongenuanceerder zijn dan het standpunt van KifKif.

Nu zijn er wel hogere waarden in het leven dan de nuance. De waarheid bijvoorbeeld. We zullen de KifKif-woordvoerders hun gebrek aan nuance graag vergeven als blijkt dat zij nu eenmaal de waarheid zeggen. En hetzelfde geldt voor Wilders, wiens kijk op de islam langs niet-filmische weg al lang voldoende bekend geraakt is. Zijn idee om de koran te verbieden is natuurlijk dwaas, een echo van wat de ajatollahs en de Taliban doen, maar zijn wantrouwen tegen dat boek is wel op feiten gebaseerd, feiten betreffende de inhoud en de gezagspositie van dat boek. Maar in de media of bij KifKif vind je daarover nooit een “analyse” of een “debat op basis van feiten”. In alle commotie over de nog versluierde koranfilm zijn al veel scheldwoorden gevallen, maar niet het argument dat de door Wilders aangekondigde inhoud strijdig zou zijn met de feiten. Hij zou wel heel dom moeten zijn om zich tot leugens te laten verleiden, want de zuivere feiten betreffende de koran passen ruim voldoende in zijn kraam.

Neem bv. het praatje over Wilders bij Phara (VRT Eén, 10 maart). Op haar vraag wát die Wilders nou toch tegen de islam heeft, antwoordde niemand dat hij nu eenmaal een probleem ontwaart in de islam. Die mogelijkheid werd bij voorbaat en heel ongenuanceerd uitgesloten. Fientje Moerman opperde dat hij meedoet met een bredere golf van demagogie, terwijl Hugo Camps meende dat de Mozart van Venlo de islam alleen als kop van jut gebruikt en zonder islam wel tegen een andere boeman aan zou schoppen. Gelukkig toch dat we gedachtenlezers hebben die ons de wérkelijke motieven van die nare man kunnen onthullen. Zelf heb ik dat bijzondere vermogen niet, maar ik heb wel respect voor mijn medemensen, dus behandel ik hen tot bewijs van het tegendeel als met rede begiftigde wezens die in staat zijn om zelf hun beweegredenen uit te leggen.

Zo heb ik respect voor Osama bin Laden, die zijn rijke leventje vaarwel gezegd heeft om zich aan de heilige oorlog te wijden, en uiteraard de islam als enige beweegreden opgeeft. Voor Mohammed Atta, die zijn leven gegeven heeft om de Grote Satan in het hart te treffen en uiteraard verklaard heeft dit voor de islam te doen. En ook voor Mohammed Bouyeri, die zijn vrijheid opgeofferd heeft om tegen Theo van Gogh de islamitische straf voor het beledigen van de profeet te voltrekken, en in een briefje evenals in een verklaring voor de rechtbank zijn beweegreden bekendmaakte: de islam. Van CD&V en CDA tot de rappers, iedereen beveelt tegenwoordig “respect” aan. Wel, dat is een verdienste waarop ik nederig aanspraak maak: anders dan al die welweters die de eigen zelfrechtvaardiging van de djihaadstrijders van tafel vegen en ons even hun “échte” motieven gaan mededelen (armoede, postkoloniale rancune e.d.), neem ik mijn moslimmedemensen op hun woord.

Ook Wilders heeft zelf het verklarende woord bij de filmische daad gevoegd, en zijn verhaal bovendien in een handige one-liner samengevat: “De koran is een fascistisch boek.” Mij lijkt dat een slordige beoordeling, alsof de islam op zichzelf nog niet problematisch genoeg is en men er voor voldoende effect weer eens het nazisme (want dat is wat Stalin’s leerlingen in de media bedoelen met “fascisme”) moet bijsleuren. Het zij hem echter vergeven, want het zijn juist zijn critici die de snertgoedkope stijlfiguur der reductio ad Hitlerum gelanceerd hebben, zie bv. de talloze “nazi”-scheldpartijen door Nederlandse opinieleiders tegen Pim Fortuyn die diens moordenaar op ideeën gebracht hebben. Maar wat Wilders met die onsubtiele term bedoelt is blijkbaar dat de koran bol staat van haat en oorlogszucht, superioriteitswaan, dictatuur en repressie tegen andersdenkenden. En, om het genuanceerd uit te drukken, daar is wel iets van.

Beschaving

Laat ons evenwel positief denken en zien of we in de KifKif-tekst iets waardevols kunnen vinden. Bijvoorbeeld deze mijmering bij het opinieklimaat: “'Hét Westen' versus 'hét Oosten', of nog beter 'dé Verlichting' versus 'dé islam'. Deze tegenstellingen behoeven bijna geen uitleg meer. Het lijkt alsof een 'botsing der beschavingen'-logica tot in de diepste poriën doorgedrongen is.”

Er valt wel iets te zeggen voor twijfel aan de notie “botsing der beschavingen”. Het zijn Westerse oriëntalisten die van een “moslimbeschaving” zijn gaan spreken. Moslims noemen de islam veel nauwkeuriger een “godsdienst”. Of liever “dé godsdienst”, al-dien. Aan Atatürk wordt de uitspraak toegeschreven: “Er zijn veel culturen, maar er is slechts één beschaving: de Europese”. En ook deze: “De islam is een rottend kadaver dat onze vooruitgang verhindert.” Eén bezwaar tegen de notie “botsing der beschavingen” zou dus kunnen zijn dat zij gelijke partners of gelijke tegenstanders veronderstelt, terwijl de islam vandaag nu eenmaal niet de gelijke is van de Europese beschaving.

De normale botsing is die tussen een beschaving en de omgevende barbaren: China belegerd door de Hunnen, Rome veroverd door de Germanen, India gebrandschat door de Skythen, de Tocharen en de moslims. Beschaving is in deze relaties niet een zelfvleiende term die de sterkste partij op zichzelf toepast, het is een statuut dat ook door de barbaren erkend wordt. Cultuurrelativisme is een hoogst kunstmatig en typisch laat-modern (“postmodern”) bedenksel, de antieke barbaren deden daar niet aan. Als de barbaren het beschavingscentrum wilden veroveren, was het juist omdat zij zijn superioriteit erkenden.

De Hunnen voelden zich niet superieur aan de Chinezen, noch de Germanen aan de Romeinen (van wie zij allerlei technologie en ook de nieuwe godsdienst overnamen), noch de Arabieren aan de Indiërs. De Macedoniërs haalden het niet in hun hoofd om hun rijk in het Macedonisch te besturen, want voor serieuze zaken gebruikten zij niet hun eigen boerentaal maar wel de taal van de beschaving, het Grieks. Er bestaat geen Huns geschrift (de sloebers konden niet eens schrijven) dat de gelijkheid van alle volkeren bepleit, van ongewassen stepperuiters met de goed georganiseerde en hooggeletterde Chinezen. Voor de Arabieren was India het bij uitstek rijke en beschaafde land, de thuis van kunsten en wetenschappen. Na de islamisering van de Arabieren putten zij hun trots uit het bezit van de ware godsdienst, maar voor het overige, voor wat beschaving betreft, bleven zij naar India (en naar Perzië n Griekenland) opkijken. Daarom was Hind, “India”, een favoriete Arabische meisjesnaam. Daarom begeerden zij, en later de geïslamiseerde volkeren van Centraal-Azië, het land. Daarom beukten zij tegen zijn grenzen vanaf de mislukte invasie over zee in 636 tot de verovering van Noord-India in 1192.

Dezelfde verhouding bestond, en bestaat nu nog, met de Europese beschaving (inmiddels uitgebreid tot Amerika). Ook na de dekolonisatie is dit het wereldcentrum, de plaats waar de echte geschiedenis gemaakt wordt, de plaats waar het denkwerk en de uitvindingen gedaan worden die het leven in de hele wereld bepalen. Dit wekt bij moslims een grote frustratie en afgunst, maar niet de tegenfeitelijke idee dat zij gelijk met of superieur aan ons zouden zijn. Tegelijk werkt in hen echter de religieuze indoctrinatie van de superioriteit van de islam als godsdienst, maar die kan het getuigenis van hun eigen ogen over de achterlijkheid van de islam als cultuur niet neutraliseren.

Deze historische voorbeelden wijzen de weg. De Chinezen hebben niet alle barbaren achter de grote muur kunnen houden, maar ze hebben de invallers na verloop van tijd wel tot Chinezen gemaakt. De Indiërs hebben de binnengevallen Tocharen en Skythen volledig geassimileerd. Alleen met de moslims is dat niet gelukt, vooral omdat de islam zulks militant afwijst en zelfs het kastestelsel hen niet kon temmen, nochtans dé formule om een samenleving multicultureel te maken (in het VK wil aartsbisschop Rowan Williams nu een soort kastestelsel invoeren door voor moslims aan aparte wetgeving te erkennen). De Romeinen zijn er ook enkele eeuwen in geslaagd om ingeweken Germanen te assimileren. Zelfs de ontbinding van het rijk belette niet dat uiteindelijk alle opeenvolgende Germaanse invasiegolven, tot en met de Vikingen, taalkundig en religieus geassimileerd raakten in hun vestigingslanden. Maar dat waren dus geen moslims.

Besluit: immigranten uit de periferie (wat men vroeger dus “barbaren” noemde) worden geassimileerd door het beschavingscentrum, dat is altijd zo geweest en dat hoort ook zo. Met moslims lijkt dat ongewoon moeilijk, dat probleem moeten we onder ogen zien, maar assimilatie blijft de normale oplossing. Dat principe staat als een paal boven water. De uitvoering is wat ingewikkelder. Ik heb kort voor zijn dood in Engeland nog de Indiase schrijver Nirad Chaudhuri (“Tsjowdhri”) geïnterviewd, en dat was een self-made Englishman, die had ervoor gekozen om zijn Bengaalse wortels los te laten en zich helemaal te assimileren. Niemand heeft hem daartoe onder druk gezet, niemand heeft hem verboden om tulband of dhoti (geknoopte lendendoek) te dragen, hij was gewoon zo onder de indruk van de Europese beschaving dat hij er graag en tot elke prijs bij wou horen. Dat kwam wel meer voor in de koloniale tijd.

Vandaag moet onze superioriteit iets subtieler zijn dan de brute overmacht van toen, maar het effect moet hetzelfde zijn, en dit keer niet op individuele maar op collectieve schaal. Wie naar hier komt en erbij wil horen, moet hier niet komen zeulen met een rottend kadaver dat alle vooruitgang belemmert. Uiteraard moeten we daarbij erkennen dat onze samenleving in sommige opzichten niet zo aantrekkelijk is voor mensen uit de islam of andere meer traditionele culturen. Met name de kille intermenselijke verhoudingen bij ons doen voor nieuwkomers nogal troosteloos aan. In die zin is het islamprobleem ook het probleem van onze eigen normen & waarden.

Botsing

De KifKif-lui hebben de indruk dat “intellectuelen en opiniemakers in het politieke en maatschappelijke mediadebat zich baseren op dit uitgangspunt van een 'botsing', zonder dat nog in vraag te stellen”. Het idee van een “botsing” en een strijd om de wereldheerschappij is geen uitvinding van de media, noch van Samuel Huntington die de term populariseerde, noch van de Indiase journalist Girilal Jain die hetzelfde idee al een tiental jaar eerder uiteenzette, noch van Wilders of van de door KifKif bedoelde intellectuelen Mia Doornaert, Benno Barnard e.a. De oorsprong vinden we juist bij de profeet. De koran staat bol van de “wij tegen zij”-doctrine. De wereld is verdeeld in gelovigen en ongelovigen. Hun respectieve machtsgebieden zijn de Dar-al-Islam en de Dar-al-Harb, het land van de strijd. Want er kan geen vreedzame coëxistentie tussen de twee bestaan, tenzij tijdelijk om strategische redenen. Uiteindelijk moet de Dar-al-Islam de Dar-al-Harb inlijven, goedschiks of kwaadschiks. Geen “botsende beschavingen”, dat betekent “geen islam”.

Daarom ben ik het eens met volgend standpunt van KifKif: “Het wordt tijd om te vertrekken van modellen van de complexe werkelijkheid in plaats van de werkelijkheid van een onbestaand model zoals de botsing der beschavingen te promoten.” Dat vergt dus afstand doen van het simplistische wereldbeeld van de islam.

KifKif ergert zich ook aan de notie van een “onverenigbaarheid van 'de moslimwereld' en het 'verlichte Westen'”. Wel, Arabieren en Turken zijn best verenigbaar met de Verlichting, namelijk als ze de islam ontgroeien. Maar de KifKiffers hebben een punt inzake de vereenzelviging van het Westen met de Verlichting. De islam zag zichzelf als vijand van Europa ook vóór de Verlichting. In het huidige klimaat vinden sommigen (bv. jurist prof. Paul Cliteur) het nodig om voorgestelde beperkende maatregelen tegen de islam te rechtvaardigen met het opleggen van gelijkaardige beperkingen tegen inheemse groepen die de Verlichting verwerpen, zoals de protestantse fundamentalisten van de Staatkundig Gereformeerde Partij. De SGP hoort dan niet thuis in de Verlichting, maar zij hoort wel degelijk thuis in Nederland. Ik vraag me af of het niet gerechtvaardigd kan zijn om een verschillende behandeling te geven aan inheemse en nieuwgekomen groepen, net zoals men aan het Arabisch de officiële taalfaciliteiten mag weigeren die men aan het Fries verleent. De SGP-ers mogen dan obscurantisten zijn, maar ze zijn ónze obscurantisten.

KifKif zit verveeld met de huidige opiniewind: “Terwijl in de jaren negentig extreemrechts vrijwel het monopolie had op de expliciete aanvallen op 'de islam', zijn in het nieuwe millennium controversiële standpunten over dé islam meer en meer mainstream geworden. Ze worden vandaag niet alleen vertolkt door Geert Wilders en het Vlaams Belang, maar ook door eminente en niet meteen van extreemrechtse sympathieën te beschuldigen opiniemakers. Zo sprak Jan Leyers (DS 22 september 2007), over libertafobie die de moslimwereld voortstuwt; een diepe angst voor de vrijheid, voortgebracht door een alles overheersende gesloten religieuze denkwereld.”

Correctie: wie in de jaren ’90 de islam aanviel, werd alleen extreemrechts genóemd. Maar er is een oude linkse traditie van islamkritiek, in de islamwereld zelf uiteraard (denk aan de communisten in Iran en Afghanistan, verpletterd in 1980 resp. 1992, aan trotskist Salman Rushdie of aan Taslima Nasreen), maar ook in Europa. Dolores Ibárruri alias La Pasionaria kon aardig fulmineren tegen de barbaarse Marokkanen die in Franco’s troepen meevochten. Mijn eerste islamkritisch artikel stond in het bij de Kommunistische Partij aanleunende weekblad Toestanden, mijn eerste lezing in die zin was voor het Masereelfonds (1989, Rushdie-affaire). Na “zwarte zondag”, 24 november 1991, sloot de weldenkende linkerzijde echter de rangen rond de immuniteit voor kritiek van alles wat allochtoon is, ook in zijn meest retrograde “cultuurrijkdom”. Bovendoen vonden zij, als een dr. Frankenstein in zijn labo, een nieuw ras uit: het moslimras. Dat is immers de implicatie van de toen welig bloeiende verduiveling van islamkritiek als “racisme”.

Onder druk van de feiten is dat front gaan verbrokkelen. Nu zegt die sympathieke TV-filosoof Jan Leyers gevat: “Een café zonder vrouwen, dát is de grens van Europa.” Hij zegt dat, zoals KifKif wenst, “op basis van de feiten”, na een lange documentairereis door de moslimwereld (De Weg naar Mekka). En het kan nog erger: Arthur van Amerongen, islamkenner en voormalig islamsympathisant, erkent nu dat hij zich in zijn reportages pro Palestijnen en Mokumse Marokkanen stroop om de mond heeft laten smeren. Na onderdompeling in het Brusselse moslimmilieu komt hij in zijn boek Brussel: Eurabia tot erg verontrustende besluiten over de religieus onderbouwde vijandschap jegens onszelf die onder moslims broeit. Insider Hind Fraihi had al dergelijke waarschuwingen geuit, ook weer op basis van onderzoek ter plaatse.

Daar kan KifKif niet tegen op met zijn “grootste opinieonderzoek” onder moslims van Dalia Mogahed en onverbeterlijk islamvleier John L. Esposito: Who Speaks For Islam? What A Billion Muslims Really Think. De titel maakt de bedoeling duidelijk: ons overtuigen dat de meeste moslims niet pro Al-Qaida zijn. Natuurlijk niet, hoewel toch veel meer dan de roze bril van Esposito wil zien. KifKif gelooft erin: “De onderzoekers baseren hun kennis op feiten, niet op ideologie.” Nee, zij baseren zich op ten eerste hun eigen ideologische agenda, en ten tweede op wat moslims hun vertellen die weten dat hun antwoord in een Amerikaans onderzoek verwerkt wordt en het beeld van de islam mee zal bepalen. Natuurlijk gaan die de interviewer niet in zijn gezicht zeggen: “Naar de duivel, vuile Kafir!” De ondertitel had moeten luiden: What a Billion Muslims Tell American Interviewers Eager for Reassurance about Islam.

Er is grote vraag naar geruststelling over de islam. Daarom is het gemakkelijk, de publieke opinie en zeker de opinieleiders en politici op te zetten tegen mensen met een verontrustender boodschap. Omgekeerd is het op korte termijn lonend, leugentjes om bestwil te vertellen die het probleem ontkennen. KifKif zal van de Koning-Boudewijstichting nog veel euro’s toegestopt krijgen.