Als de huidige financiële crisis al iets aantoont, dan wel dat Europees links compleet aan de grond zit. Ideologisch stelt het in ieder geval niet veel meer voor dan een bizarre vorm van xenomanie, vooral dan een mengeling van anti-amerikanisme en dhimmitude, maar ook andere culturen mogen aan bod komen, als ze maar niet-Westers zijn. Nuchtere analyses en constructieve politieke voorstellen zijn echter een zeldzaam goed aan de Europese linkerzijde.

Eigenlijk duurde het nog redelijk lang eer Europees links in de gaten kreeg dat er over de grote plas een financiële en economische crisis in de maak was, maar eens die crisis zich ten volle ingezet had, kon het kapitalistische systeem, en dan in het bijzonder het Amerikaanse kapitalistische systeem niet snel genoeg dood genoeg verklaard worden. De frustratie over de val van de Berlijnse Muur zat blijkbaar nog steeds heel diep, en dat het kapitalistische systeem de vorige crisis aan het begin van de jaren 2000 dan toch overleefd had heeft die frustratie niet doen afnemen.

Wat links tijdens de vorige crisis blijkbaar wel geleerd heeft, is dat er haast bij is wanneer zich eindelijk nog eens de gelegenheid voor doet om zich eens goed te laten gaan in klassiek-collectivistische stijl. Het verklaart de ware tsoenami aan analyses die geproduceerd werden, waarbij men zich soms niet van de indruk kon ontdoen dat de auteur meer dan één keer met zijn vingers in het toestenbord vast moet gezeten hebben van ijver en plezier. Mooie liedjes duren echter niet lang, en eens duidelijk werd dat ook Europa niet zou ontsnappen aan de crisis, meer zelfs, dat de crisis in Europa harder zou blijken en langer zou duren dan in de VS, veranderden de analyses van toon, van openlijke geëtaleerde Schadenfreude naar grimmig tandengeknars doorspekt met verwijten aan het adres van de VS. Was het niet dat er volgende week misschien wel de linkse mulat Barack Obama tot president verkozen zou worden, zou de toon misschien nog vijandelijker geweest zijn dan ze nu al is (maar dat zou wel eens snel kunnen veranderen moest blijken dat John McCain het toch zou halen). Europees links constateert graag en tegelijkertijd bitter dat de crisis in de VS begonnen is, en vraagt zich niet af hoe het toch komt dat ze in Europa langer zal duren en harder zal toeslaan, omdat de schuld hiervoor moeilijk in de schoenen van de VS geschoven kan worden.

Een terugkerende thema in de eerste analyses van de crisis, was de uitgesproken verwachting dat deze crisis het einde van de economische dominantie van de VS zou betekenen, en dat China, India, Rusland en de Arabische Golfstaten via hun petroleumfondsen nu eindelijk op de voorgrond zouden kunnen treden. Men kan zich afvragen wat er zo inherent veel beter is aan een wereld economische gedomineerd door staten en machtscentra die qua democratisch gehalte, doorzichtigheid en eerbied voor de mensenrechten niet bepaald voorbeelden voor de rest van de wereld genoemd kunnen worden. En verder was er dan die merkwaardigheid dat Chinese banken en Arabische petroleumfondsen om één of andere duistere reden Europese banken die in het slop raakten niet kwamen opkopen voor een appel en een ei. Een taktiek om die banken morgen nóg goedkoper te kunnen overnemen?

Wie de Chinese financiële sector al langer dan sinds gisteren volgt, weet echter dat ze fundamenteel ziek is, en geplaagd zit met een graad aan rotte leningen die de Chinese regeringsleiders in Beijing niet bepaald helpt om 's nachts in slaap te raken. Het laatste wat Chinese banken nu nodig hebben, is de opkoop van andere banken die ook in slechte papieren zitten. Het mag trouwens al een wonder heten dat de Chinese financiële sector al niet lang geleden volledig in mekaar gestuikt is.

Arabische petroleumfondsen dan? Ook daar is men natuurlijk niet gek, en speelt men liever op veilig. Enkele maanden geleden stond de prijs voor een vat olie nog op een recordhoogte, maar het was niet moeilijk uit te rekenen dat dat niveau op termijn niet houdbaar was, zeker niet als de financiële crisis naar een economische crisis zou evolueren. De prijs van de olie werd trouwens sterk omhoog gestuwd door de opkomst van de «nieuwe ekonomiën», meteen ook die ekonomiën die nu het hardst getroffen zullen worden door de economische crisis. Waarom Arabische petroleumfondsen failliete Europese banken zouden opkopen is dus een compleet raadsel, en men kan die fondsen overigens van veel verdenken, maar niet dat ze vermomde instellingen van barmhartigheid zouden zijn.

Eén iemand die zich in ieder geval de kans om de VS eens goed door de mangel te halen niet wou laten ontglippen, is de Britse «politieke filosoof» John N. Gray. Dat zijn virulent anti-amerikaans artikel uit The Guardian door De Standaard overgenomen moest worden stond natuurlijk in de sterren geschreven. De man filosofeert en analyseert er lustig op los, duidelijk niet gehinderd door enige kennis van zaken –zo een beetje zoals een blogger van het zevende knoopsgat, als ik dat mag schrijven– en vindt zichzelf duidelijk heel slim. Zo slim zelfs dat hij amper kan begrijpen waarom alleen hij de ware Toengoeska-explosie opmerkt waar anderen blijkbaar niet meer dan wat geruis in de takken van de bomen schijnen op te merken: «‘Meltdowns’ van het formaat waarvan wij nu getuige zijn, voltrekken zich niet in slowmotion. Ze verlopen snel en chaotisch, met in hoog tempo om zich heen grijpende neveneffecten.» Maar: «Bijna zonder dat het wordt waargenomen, ontstaat er een wereld waarin Amerika slechts één van meerdere grote machten is.» Het is een gekende vraag: als niemand de boom die omviel in het bos opmerkt, is die boom dan werkelijk omgevallen? Maar als er alleen maar een tak is afgevallen, en de filosoof maakt gewag van een heel bos dat zowel spectaculair als «bijna zonder dat het wordt waargenomen» met de grond gelijk werd gemaakt, zou het dan kunnen dat de tak gewoon op het hoofd van de filosoof terechtkwam? Als het een troost mag wezen: er zijn er veel die vandaag met een pijnlijke buil op hun hoofd zitten.