Schriftelijke vraag van 2 juni 2009 van kamerlid Alexandra Colen aan de minister van Buitenlandse Zaken, de heer Karel De Gucht:

Begin mei gaf België een honderdtal antieke munten en aardewerkfragmenten, die zich aan de Gentse universiteit bevonden, aan Griekenland terug. De voorwerpen zijn afkomstig uit Thorikos, een archeologische vindplaats ten zuidoosten van Athene.

Griekenland doet erg zijn best om archeologische en artistieke voorwerpen die uit het land afkomstig zijn, terug te brengen naar hun oorspronkelijke vindplaats. Zo eist het reeds lang de beroemde Elgin Marbles, die afkomstig zijn van het Parthenon en die zich nu bevinden in het British Museum in Londen, terug. Volgens de Griekse overheid werden die voorwerpen gestolen en behoren kunstwerken die meer dan 2.000 jaar geleden in Griekenland werden gemaakt tot het patrimonium van Griekenland.

Het is verheugend dat België dit erkent en de Griekse kunstschatten teruggaf.

Het zal de minister echter bekend zijn dat ook ons land het slachtoffer werd van grootschalige diefstal van kunstwerken. Dat gebeurde met name tijdens de Franse bezetting van 1794 tot 1814 toen duizenden kunstschatten, waaronder honderden schilderijen van meesters zoals Rubens, naar Frankrijk werden versleept. Volgens het internationale recht is de roof van kunst tijdens een oorlog en onder vreemde bezetting verboden. De kunstwerken horen dan ook terug te komen naar ons land.

In 1883 werd een inventaris van de gestolen goederen opgemaakt en aan de Franse autoriteiten overgemaakt.

Kan de minister mij meedelen:
a) Behoren deze kunstwerken uit het inventaris van 1883 volgens de Belgische staat nog steeds tot het Belgische kunstpatrimonium?
b) Zo ja, welke diplomatieke stappen werden de voorbije jaren (decennia) ondernomen met het oog op de teruggave van de gestolen goederen? Wordt dit dossier nog steeds opgevolgd?
c) Zo neen, waarom wordt hier afgeweken van de internationale rechtsregel dat kunst niet geroofd mag worden tijdens een bezettingsperiode en dat gestolen goed teruggegeven moet worden?

Alexandra Colen,
kamerlid

Antwoord van 6 juli 2009 van de minister van Buitenlandse Zaken, de heer Karel De Gucht, aan kamerlid Alexandra Colen:

Aangezien de kunstwerken waarnaar verwezen werd, verdwenen tijdens de Franse periode, voor de onafhankelijkheid van België en dus nooit fysisch in de staat België aanwezig waren, maken zij geen deel uit van de officiële inventaris van het Belgisch kunstpatrimonium. De zogenaamde inventaris van 1883 waarnaar verwezen wordt, is een omvangrijke studie van Ch. Piot, “Rapport à Mr. Le Ministre de l’Intérieur sur les tableaux enléves à la Belgique en 1794 et restitués en 1815”, maar geen officiële inventaris m.b.t. het Belgische kunstpatrimonium.

Hieruit volgt dat de kunstwerken waarnaar verwezen werd, geen deel uitmaken of uitgemaakt hebben van een Frans-Belgisch overleg. Onze bilaterale ambassade in Parijs heeft dit laatste decennium, noch officieel, noch officieus, stappen ondernomen om deze materie aan te kaarten bij de Franse autoriteiten.

De vermelde internationale rechtsregel (meer bepaald de Verdragen van Den Haag, 1907, 1954, 1999) bezit geen retroactief karakter. Ze heeft en had betrekking op de gevolgen van de twee wereldoorlogen en andere militaire conflicten in de 20ste en 21ste eeuw en is dus niet van toepassing op de periode 1794-1815. Het in de preambule van uw vraag opgesomde voorbeeld maakt deel uit van een andere regelgeving: de archeologische vondsten uit Thorikos hebben betrekking op wetenschappelijke onderzoekscontracten die door de Universiteit Gent onderschreven werden. De historiek van de “Elgin Marbles” is genoegzaam bekend. Over deze archeologische stukken loopt al vele jaren (diplomatiek) overleg tussen het British Museum, het Verenigd Koninkrijk en Griekenland. Tot op heden kon echter geen vergelijk gevonden worden tussen de betrokken partijen.

Desondanks wordt dit dossier zowel door de federale overheid (meer bepaald de POD Wetenschapsbeleid) als door de Gemeenschappen met een groeiende belangstelling gevolgd, gegeven toenemende internationale interesse voor de studie van en de evoluties in restitutievraagstukken, meer bepaald m.b.t. cultuurgoederen en de Holocaust, de 2de WO en het Kolonialisme. Tussen de POD Wetenschapsbeleid en de Gemeenschappen wordt reeds rond bepaalde pilootprojecten overlegd. De FOD Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking werd hierbij nog niet betrokken.

De Vice Eerste-Minister en Minister van Buitenlandse Zaken,
Karel De Gucht

Conclusie:

Uit dit antwoord leren we dat kunstwerken die dateren van voor de onafhankelijkheid van België, “nooit fysisch in de staat België aanwezig waren en dus geen deel uitmaken van de officiële inventaris van het Belgisch kunstpatrimonium.” Bijgevolg was Rubens, aangezien hij leefde en werkte voor de Belgische onafhankelijkheid, evenmin een Belgische kunstenaar. Dit is goed om weten. Rubens was inderdaad een (Zuid-)Nederlander.