Khalid Sheikh Mohammed (KSM), het zelf verklaarde meesterbrein achter de aanslag op het World Trade Center op 11 September 2001, nu militair gevangene in Guantanamo Bay (Cuba), krijgt kans om zich te verdedigen voor de Federale Burgerlijke Rechtbank van New York. Zo heeft Eric Holder, de Minister van Justitie, vorige week beslist. Net zoals President Clinton, beschouwt Obama terrorisme door moslimfanaten als een vorm van misdaad. Bush daarentegen zag hierin oorlogsdaden.

De beslissing van Holder verraste sommigen. Obama beweert dat deze procedure het imago van de VS in de wereld fel zal verbeteren. Op interpellaties door de pers (Obama in China) en in een Senaatscommissie (Holder) antwoordden beide heren overtuigd te zijn dat KSM zodanig schuldig is dat hij wel de doodstraf zal krijgen, en mocht de jury beslissen hem vrij te laten, dat zij dit niet zouden toelaten. Dus de uitvoerende macht laat nu al weten dat ze de beslissing van de juridische macht niet zal respecteren, als die beslissing niet is wat de uitvoerende macht wil. De buitenlandse opinie zou dus met recht en reden kunnen besluiten dat KSM geen faire rechtszaak zal krijgen. Dat de zaak reeds op voorhand beslist is.

De burgerlijke wetgeving in de VS stelt dat elke beschuldigde geniet van ‘Habeas Corpus’. Dit wil zeggen dat je als beschuldigde zeker niet gemarteld mag worden, en dat elke ondervrager de beschuldigde de Miranda-rechten moet voorlezen en vragen of die wel goed verstaan zijn. Miranda geeft de beschuldigde het recht te zwijgen, en enkel te spreken in het bijzijn van, en na consultatie met zijn of haar advocaat. Hier hebben we al een eerste zwaar probleem. Obama verklaarde enkele maanden geleden dat KSM ‘gemarteld’ werd. Hij werd ge-waterboard. De verdediging zou dus alle bekentenissen van KSM kunnen laten nietig verklaren omdat ze op onwettige wijze verkregen werden. Ook werden zijn Miranda-rechten niet voorgelezen, en had KSM geen assistentie van een advocaat tijdens zijn ondervragingen. Een rechter zou de gehele rechtszaak kunnen nietig verklaren! Senatoren Kohl en Graham geloven niet dat Holder een veroordeling kan garanderen. Senator Schumer uit NY vraagt wie zal betalen voor de uitgebreide veiligheidsmaatregelen tijdens het proces.

Misdadigers hebben het recht in de VS om zich te verdedigen in de rechtbank en om geoordeeld te worden door een groep van twaalf juryleden. De beschuldigde is onschuldig tot de jury hem of haar schuldig verklaart. Komt de jury niet tot een unanieme beslissing dan is de schuld niet bewezen en kan de beschuldigde in principe vrijuit gaan.

Uit persoonlijke ervaring kan ik getuigen hoe frustrerend het is om als voorzitter van een twaalfkoppige jury te moeten rekening houden met één jurylid, die ideologische, religieuze of andere redenen heeft om zich koppig te blijven verzetten tegen een besluit van de ander elf juryleden. Dit jurylid hoeft geen redenering of verklaring te geven en kan niet verplicht worden de andere juryleden te engageren in een open discussie. Het jurylid kan simpelweg niet luisteren naar de anderen en het been stijf houden. Als er geen unanieme beslissing komt, is er geen veroordeling. De uitvoerende macht kan dan beslissen om de rechtszaak van vooraf aan opnieuw te beginnen met hopelijk een ‘betere’ jury. Maar, hoe kan de VS zeker zijn van een veroordeling? Hoe zullen juryleden en hun families beschermd worden tegen mogelijke represailles door andere moslimfanaten, die zichzelf in staat van oorlog verklaren met het Westen? Wie zal er jurylid durven zijn als de bedreigingen op het internet verschijnen? Velen in de VS vragen zich af of Obama dit allemaal wel goed heeft doordacht.

De verdediging in de VS heeft het recht om alle gegevens, bronnen en informatie, waarop de aanklager beschikt, voor het proces in te studeren. Deze fase in de procedure wordt Discovery (ontdekking) genoemd. Een feit of een document dat niet eerst aan de verdediging werd medegedeeld, kan niet worden gebruikt tijdens de rechtszaak. Moet geheime militaire informatie aan de verdediging worden gegeven? Andere informatie, zoals lijsten van getuigen, van mensen die communiceerden met KSM, kan van onschatbare waarde zijn voor de tegenpartij. Als ondervragers uit de geheime diensten, en ander militair personeel moeten getuigen, in hoeverre zal de VS in de toekomst nog beschikken over mensen die willen doen wat gedaan moet worden om grote aanslagen te vermijden.

Wat te doen met Osama Bin Laden, vragen velen zich af. Moet de soldaat, die hem levend arresteert, hem ook eerst de Miranda-rechten voorlezen? En heeft hij en elke andere gevangene op het slagveld het recht op een advocaat en een rechtszaak in de VS? Kan een oorlog op een dergelijke manier nog wel gevochten worden?

Maar er is ook nog een ander aspect. Stel dat de Obama administratie de bovenvermelde toestanden wil vermijden en een nieuw stel regels uitvaardigt zodat Habeas Corpus en Miranda niet van toepassing zijn in deze zaak, en de verdediging geen inzicht krijgt in alle informatie van de aanklager. Twee overwegingen. Ten eerste: waarom niet gewoon de bestaande militaire rechtbank gebruiken, zoals eerder gepland? Waarom militaire toestanden beoordelen in burgerlijke rechtbanken? De beschuldigde beschouwt zichzelf als strijder in een oorlog. Ten tweede: juristen vragen zich nu al af of toekomstige administraties deze zaak kunnen beschouwen als een precedent om een binnenlandse politieke tegenstander op te pakken en hem of haar de burgerlijke rechten te ontzeggen? De Democraten beschuldigden Bush van inperking van de civiele rechten omdat hij toeliet telefoongesprekken tussen buitenlandse verdachten van terrorisme en binnenlandse gesprekspartners af te luisteren. Nu schept Obama door het behandelen van militaire zaken in een burgerlijke rechtbank een precedent.

Het zal echter nog vele maanden duren voor deze zaak voorkomt.