Naar aanleiding van het opiniestuk dat Guy Verhofstadt eerder deze week in Le Monde liet publiceren, nam Bernard Kouchner even de maat op van de voormalige liberale kopman. «Je pense que le ridicule tue un peu, mais j'espère qu'il ira bien», aldus Bernard Kouchner, en daarmee werd Guy Verhofstadt pijnlijk op zijn plaats gezet.

Dat uitgerekend Bernard Kouchner het ballonnetje van Guy Verhofstadt doorprikte zal wel hard aangekomen zijn in Toscane. Bernard Kouchner is de mede-oprichter van Artsen zonder Grenzen (AzG), startte zijn politieke loopbaan bij de Parti Communiste Français (PCF), kwam daarna bij de Parti Socialiste (PS) terecht, vertoefde vervolgens een tijdje in de Parti Radical de Gauche (PRG) om toch maar weer te keren naar de PS, om dan uiteindelijk opgenomen te worden in de centrum-rechtse regering-Fillon van president Nicolas Sarkozy als minister van Buitenlandse Zaken. Kan je zo iemand dan beschuldigen van enggeestig nationalisme, ook al vindt hij het zingen van de Marseillaise blijkbaar geen misdaad tegen de menselijkheid?

Het is niet de eerste keer dat Guy Verhofstadt op zo'n pijnlijke en correcte wijze op zijn plaats gezet wordt. Yves Leterme deed het Bernard Kouchner al eens voor tijdens de verkiezingscampagne van 2007, met de dodelijke one-liner «Wie gelooft die mens nog?» Dodelijk, want die one-liner was niet alleen goed gevonden en op het juiste tijdstip uitgespeeld, maar vooral zo treffend. Met paars-groen en later paars alleen was de leugen aan de macht geweest, en iedereen wist dat. Sociaal-economisch werd er een sinterklaasbeleid gevoerd dat het een lieve lust was, een beleid dat alleen maar mogelijk was door de ekonomische boom waar de regeringen-Verhofstadt van konden profiteren. Zelfs de weinige maatregelen die op papier voor een reserve moesten zorgen, zoals onder meer het beruchte Zilverfonds, waren niet meer dan constructies op papier. De bevolking wist dat toen reeds, en vandaag beginnen zelfs journalisten het te geloven. De gevolgen van het rampzalige beleid van paars(-groen) laten zich echter nu pas echt voelen. Als men België vandaag het etiket «Griekenland aan de Noordzee» durft op te plakken, is dat in grote mate te wijten aan het beleid van Guy Verhofstadt.

Ook van de communautaire pacificatie onder paars-groen en paars geloofde de kiezer nooit een snars. Om veel meer dan het afkopen van de Franstaligen met veel Vlaams geld om Guy Verhofstadt in de 16 te dulden ging het uiteindelijk niet. En Brussel-Halle-Vilvoorde, waarvoor Open Vld-voorzitter Alexander de Croo vandaag een onmiddellijke en definitieve oplossing eist, kon door Guy Verhofstadt alleen maar tijdelijk opgelost worden met de hulp van wat niet meer was dan een leugen: het vervroegen van de federale verkiezingen. Alsof een kieskring plots wel in overeenstemming met de Grondwet zou zijn omdat de verkiezingen veertien dagen vroeger gehouden worden!

Laten we bovendien niet vergeten dat het precies de kieshervorming is die Guy Verhofstadt zo nodig moest doorvoeren die van die kieskring een akuut probleem maakte. Zonder de provinciale kieskringen waarmee hij zowel de CVP als de VU dacht te kunnen inpakken zou Brussel-Halle-Vilvoorde vermoedelijk nog steeds rustig verder hebben kunnen sluimeren, als een bizarre kieskring waar alleen enkele communautaire specialisten en hardliners van gehoord zouden hebben. Bovendien weten we vandaag dat Guy Verhofstadt bereid was tot zeer grote Vlaamse toegevingen om het zelfgeschaapte probleem te doen verdwijnen, en werd hij alleen maar tegengehouden door Geert Lambert onder directe instructies van wijlen Hugo Schiltz. De Franstaligen aan de onderhandelingstafel moeten zichzelf constant in de arm geknepen hebben om zeker te zijn dat ze het allemaal echt niet alleen maar droomden, want wie zou dat allemaal gedacht hebben van uitgerekend die man waarvan sommigen in de jaren negentig dachten (hoopten/vreesden) dat hij wel eens zo stout zou kunnen zijn België eigenhandig te splitsen?

Ziedaar dus de dubbele ramp die de regeringen-Verhofstadt voor Vlaanderen waren: sociaal-economisch een sinterklaasbeleid waarvoor nu de prijs betaald moet worden, en communautair een uitverkoop aan de Franstaligen, waarbij het allerergste slechts op het laatste nippertje nog vermeden kon worden door een politicus die door een groot deel van de Vlaamse beweging verguisd werd. Vergeten we daarbij trouwens niet de rampzalige eerste vreemdelingenregularisatie waar vandaag de «vruchten» van geplukt worden en de stemming van het migrantenstemrecht, om over het veiligheidsbeleid («subjectief onveiligheidsgevoel») nog maar te zwijgen.

Misschien bracht de man tenminste voor zijn eigen partij dan toch een periode van voorspoed? Vóór Guy Verhofstadt definitief aan het roer van de liberale partij kwam, toen nog PVV, was de partij nog maar één keer door de magische grens van de twintig procent gebroken: bij de verkiezingen van 8 november 1981. In de loop van de jaren negentig tilde hij de partij ver boven die grens, om op 18 mei 2003 het absolute toppunt te bereiken met een score van 24,4%. Sindsdien is het echter spectaculair bergaf gegaan met de VLD, later Open Vld. Verleden jaar zakte de partij zelfs opnieuw onder de vijftien procent, wat geleden was van de verkiezingen van 17 april 1977. Voor nog slechtere resultaten moeten we al terug naar de vroege jaren zestig en daarvoor.

Betekent dit dat het liberale gedachtegoed er met Guy Verhofstadt netto op achteruit is gegaan in Vlaanderen? Neen, want 2007 was het eerste jaar waarin meer dan een kwart van de Vlaamse kiezers voor een liberale partij stemde. De laatste zestig jaar is de aanhang van het liberale gedachtegoed gemiddeld met 0,22% per jaar gestegen, en voorlopig is van een kentering nog geen sprake. De erfenis van Guy Verhofstadt op dat vlak is echter dat zijn beleid ervoor gezorgd heeft dat een derde van de liberale kiezers vandaag voor een andere partij dan de Open Vld stemt, namelijk Lijst Dedecker. Die partij zet zich duidelijk af tegen de Open Vld, en dat het zover is kunnen komen, is een duidelijke strategische en politieke fout geweest van de VLD-top, waar Guy Verhofstadt zo niet alles, dan toch wel heel veel te zeggen had.

Nu is het niet helemaal abnormaal dat mensen zich afscheuren en een eigen partij oprichten. Maar na de instroom van de jaren negentig vanuit zowel VU als CVP, volgde een hele reeks afscheuringen van de VLD na 2000. Eén van de eersten in het rijtje was Veilig Blauw van Leo Govaerts, daarna het Liberaal Appèl van wijlen Ward Beysen, vervolgens VLOTT van Hugo Coveliers, en uiteindelijk dus ook Lijst Dedecker van Jean-Marie Dedecker (na een korte omzwerving via N-VA). Het enige teken dat nog duidelijker aantoont dat er in het huidige decennium iets fundamenteel fout is gegaan met de VLD of Open Vld als liberale partij, is de quasi-halvering in stemmenaantal. Besluit: ook voor zijn eigen partij is Guy Verhofstadt netto een ramp gebleken.

Hoeft het dan te verwonderen dat na het afwerpen van zowel de Vlaamse als de liberale gewaden van de jaren negentig, ook België stilaan te klein is geworden voor het genie van Toscane, en hij zich nu wil opwerpen als dé Europese denker en filosoof van de éénentwintigste eeuw? Naar het schijnt werkt hij nu naarstig aan een opus magnum. Wie dacht dat de Burgermanifesten Guy Verhofstadts opus magnum waren, is er dus aan voor de moeite – tenzij dit dan zijn open maius zou worden. In dat «opus maius» is hij volgens de geruchten van plan uit te leggen hoe kosmopolitisch, multicultureel en multi-etnisch Europa in de negentiende eeuw wel was, en hoe kerktorennationalisten van het slag van een Bernard Kouchner en tribalisten van het niveau van een Bart de Wever dat aards paradijs verstoord hebben met hun enkelvoudige identiteit. Iets zegt me dat hij vooral de Dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije zal ophemelen als hét archetype van de utopische multiculturele multi-etnische staat, ook al hadden de vele volkeren die het voorrecht genoten deel te mogen uitmaken van die Dubbelmonarchie zelf weinig of geen keus. Overigens niet de enige gelijkenis met tegenpool Joegoslavië, want het startschot van Eerste Wereldoorlog, één van de bloedigste oorlogen die ons continent gekend heeft, werd niet toevallig precies in een achterhoek van die Dubbelmonarchie gelost. Het wordt interessant om lezen hoe Guy Verhofstadt dát zal weten in te passen in zijn multicultureel multi-etnisch plaatje.

A propos kosmopolitische, multiculturele en multi-etnische staten, hoop ik van harte dat één of andere journalist bij de publicatie van dat «opus maius» het lef zal hebben Guy Verhofstadt de vraag voor te leggen of de onafhankelijkheidsverklaring van Congo in 1960 dan in se niet betreurd dient te worden. Stel je voor wat voor een kosmopolitische, multiculturele en multi-etnische staat het federale België had kunnen worden met niet alleen een Vlaams, Brussels en Waals gewest, maar bovendien ook een Congolees, Rwandees en Burundees gewest? Met misschien wel een kieskring Brussel-Halle-Lubumbashi erbovenop? En reflecteren in de Senaat! Ze hadden er in Oostenrijk en Hongarije een puntje kunnen aan zuigen, maar de vraag is natuurlijk maar of bijvoorbeeld een Joseph Kabila of Paul Kagame even opgezet geweest zouden zijn met zo'n constructie. Of zou Guy Verhofstadt het allemaal ook weer zo niet bedoeld hebben?

Om kort te gaan: veel meer dan interessantdoenerij met veel moeilijke woorden, wereldvreemde staatsconstructies en referenties naar dikke boeken die vooral chique moeten staan in het voetnotenapparaat of de bibliografie is dat Europees gedaas van Guy Verhofstadt niet. Als morgen ET aanklopt, zal hij wel een opus maximum willen schrijven over hoe interstellair die Azteken of Egyptenaren wel niet waren. Zou de wereld er trouwens niet veel beter uitzien als we allemaal een beetje meer marsmannetje zouden zijn, in plaats van met onze enkelvoudige menselijke identiteit en daarbij horend tribalisme mekaar de eng-nationalistische duvel aan te doen? En als ET zich niet snel genoeg aandient, kan hij misschien nóg verder in de geschiedenis terugkeren, naar de tijd toen de dieren nog spraken. Dat de os en de ezel, de bloemetjes en de bijtjes zich al maar klaar houden voor het geval hij zich ook in hen wil verdiepen!