Liberales, de denkclub van Dirk Verhofstadt, nodigt regelmatig internationale  vrijzinnig-liberale bekendheden uit voor een inspirerend praatje. Ook liberalen moeten al eens de ideologische batterijen opladen. Donderdag jongstleden was het de beurt aan AHA, voor een weekje terug in de Lage Landen vanuit Washington DC. Als verklaard atheïst zat zij op dezelfde lijn als haar gastheer, behalve dat zij een positievere waardering voor de verdiensten van het christendom uitsprak. Verhofstadt legde haar een aantal vragen voor naar aanleiding van haar nieuwe autobiografische boek Nomade (uitg. Augustus). Het is een belangrijk doch vlot geschreven boek, en ik wil het zonder reserve aanbevelen.

Een vuistregel in de populaire journalistiek, van Gazet van Antwerpen tot Time Magazine, is dat je je berichtgeving moet personaliseren. Dus bijvoorbeeld niet op de man af “de crisis” uit de doeken doen, maar wel de lezer laten kennismaken met een ontslagen werknemer wiens lotgevallen de crisis illustreren. Vanuit die filosofie is AHA’s getuigenisboek heel nuttig om het probleem dat de islam stelt bij een breed publiek bekend te maken. Vooral omdat het dat eigen verhaal met ideologische uitleg verweeft.

Een boek als Betty Mahmoody’s Not Without My Daughter, over een Amerikaanse die haar Iraanse man ontvlucht, wekt wat afschuw op maar zegt weinig over het waarom van de positie van de vrouw in de islam. Het leent zich tot flutverklaringen van het type: “De echte boodschap van de profeet was bevrijdend voor de vrouw, maar mannen hebben ze fout geïnterpreteerd.” Die vluchtweg laat AHA niet open. Zij geeft er het hoe en waarom bij, met uitleg over de bronteksten en hun toepassing in de moslimsamenleving. Op die manier wordt haar levensverhaal een inleiding tot het islamitische denken en zijn gevolgen in de reële mensenwereld.

Heel weldoend aan dit boek is de diepmenselijke toon die doorheen de bespreking van de pijnpunten van de islam wordt volgehouden. Dit is volstrekt geen pamflet, en niemand zal hier kunnen volhouden dat haar “islamofobie” geworteld is in “haat”. Zij houdt van haar familie en de mensen met wie ze opgegroeid is. Het boek opent met haar bezoek aan haar vader op diens sterfbed, waar ze met gedeeltelijk succes probeert om zich met hem te verzoenen. Haar keuze voor de Westerse levenswijze en haar zeer openlijke verzaking van de islam hadden hem uiteraard radicaal van haar vervreemd. Zij probeert om zich doorheen de meningsverschillen bewust te blijven van de bloed- en liefdesband die hen uiteindelijk toch bindt.

Het boek besluit met een brief aan haar ongeboren dochter. Niet dat, voorzover bekend, dat kind al onderweg is, maar het kan er spoedig komen. AHA is niet gestopt met leven en heeft niet alles aan haar strijd opgeofferd. Zij heeft sinds kort een nieuwe geliefde en stelt zich open voor de komst van een kind.

Die nieuwe generatie zal dan de evolutie van islamitisch naar post-islamitisch voltooien. AHA’s grootmoeder was een nomade die van bron naar bron rondtrok en wier geestelijke horizon volledig door de islam en de stamtradities bepaald werd. Haar moeder leefde al in de stad maar wel afgeschermd tegen de opdringende moderniteit. Zij zelf heeft voor de moderniteit gekozen maar is daarvoor wel door haar familie uitgestoten. Haar eventuele kinderen zullen echter volledig in de moderniteit leven. Ziedaar dus het levende bewijs dat moslims wel degelijk de islam kunnen ontgroeien. En dat is meteen AHA’s oplossing voor het islamprobleem: laat de moslims zich emanciperen uit die verstikkende dwaalleer. Verlies geen tijd aan warrige projecten over “een Europese verlichte islam”, bereid liever het leven ná de islam voor.  

De dappere dadelbabe gaat zover, het op te nemen voor Geert Wilders en aanverwante “populisten”. Zij gelooft wel niet in zijn ideetjes over een koranverbod of een “kopvoddentaks”: principieel fout en onuitvoerbaar. Idem voor een terugkeerbeleid van de “extreemrechtse” partijen, waartoe zij ook het VB blijft rekenen. Van VB-ers schijnt zij niet te geloven wat zij over moslims verkondigt, namelijk dat mensen hun enge wereldbeeld kunnen ontgroeien. Het aangebrande verleden van het VB blijft alleszins een kwetsbaar punt dat nog vaak gebruikt zal worden om de valse indruk te wekken dat er iets “extreemrechts” is aan islamkritiek. Die indruk wordt natuurlijk weerlegd door mensen als AHA zelf, maar dat zal dit valse discours van een Tariq Ramadan of een Hugo Camps niet doen ophouden. Daarom is het van het grootste belang, en hierin ben ik het volmondig met AHA eens, dat de klassieke partijen de zorgen van de bevolking over de islam ter harte nemen. Maar dat is vlugger gezegd dan gedaan.