De SP.a pleit opnieuw voor een algemene terugtrekking van de Belgische troepen in Afghanistan en zal het dossier op de onderhandelingstafel leggen. "Het is onverantwoord dat onze soldaten moeten meedoen aan operaties die nooit goed kunnen aflopen", aldus SP.a-politicus Dirk Van der Maelen. "De oorlog is een dure mislukking die veel mensenlevens vraagt van militairen en burgers".

Het betreft hier uitspraken vanwege een politieke partij die in een eerdere regeringscoalitie Afghanistanmissies goedkeurde, inclusief het sturen van troepen naar Kunduz. Geen enkele militaire buitenlandse operatie is 'veilig'. Als we slechts mogen deelnemen aan operaties die enkel goed kunnen aflopen, dan kunnen we even goed thuis blijven. We hebben een professionele krijgsmacht waar iedere militair een vrijwilliger is, geen dienstplichtige, en maar al te goed beseft welke de mogelijke gevaren zijn die hij of zij ooit zal tegenkomen in operaties.

Het probleem van de Westerse coalitie is dat ze moeten meedoen aan een bokswedstrijd waarbij beide armen in het gips zitten, tegen een tegenstander die mag uithalen met alle rotte streken. Het probleem van de Westerse coalitie is de gebrekkige inzet van de bondgenoten en de beperkte inzet van hun militaire capaciteit, onder andere omwille van het defaitisme en de kritiek van sommige politieke partijen op het thuisfront.

Het gaat om 22 Belgische militairen in Kunduz, maar men trekt de lijn door voor heel Afghanistan. Als er iets zou voorvallen in Kandahar, of een bombardement waarbij burgerslachtoffers vallen, of als het gaat over de 'hoge kosten', dan zal men opnieuw de inzet van onze F-16's ter sprake brengen. Dirk Van der Maelen (SP.a) en Wouter De Vriendt (Groen!) hebben daarin soms gelijk: een F-16 is niet altijd het meest geschikte wapensysteem, en het droppen van bommen is niet altijd de beste oplossing. Een betere oplossing zou bestaan uit het inzetten van gevechtshelikopters met geleide raketten - zowel ATGM als kleinere 70 mm raketten (in ontwikkeling) - en een boordkanon. Alleen heeft de SP destijds beslist om geen aanvalshelikopters te kopen, maar Agusta A-109's met een te lichte bewapening. Het enige alternatief is meer grondtroepen sturen. Over Kaboel spreekt men bijna nooit.

Terugtrekken of blijven...

De blijvende hardnekkige retoriek vanwege SP.a (en Groen!) en de steeds terugkerende vraag om uit Afghanistan terug te trekken doet mij terugdenken aan Rwanda. In 1994 heeft België zicht teruggetrokken uit Rwanda na de moord op 10 Belgische militairen, een mokerslag waarna we gevlucht zijn in plaats van de Rules of Engagement overboord te gooien en manu militari in te grijpen. Terugtrekken uit Afghanistan en de bevolking aan zijn lot overlaten... of blijven... het doet mij denken aan Rwanda. Hoewel Rwanda uiteraard een andere achtergrondsituatie had.

Er zal wellicht geen genocide plaatsvinden - zoals destijds in Rwanda - maar kunnen we het ons veroorloven om de Afghanen in de steek te laten zonder dat het veiligheidsapparaat voldoende opgeleid en voorbereid is? De islamistische groeperingen vormen geen  'aanvaardbaar alternatief' en zullen geen verbetering vormen voor de mensenrechten in Afghanistan.

Is het SP.a-standpunt geboren uit anti-Amerikanisme, uit anti-Navo gedachtengoed, of is het puur uit pacifistisch idealisme ontstaan? Voor een partij die zoveel praat over het belang van ontwikkelingshulp en de nood om de Noord-Zuid kloof te dichten, de armoede in de wereld weg te werken en de onveiligheid in de wereld aan te pakken, is ze wel bereid om als eerste Afghanistan te laten vallen. Het grote idool Obama zal niet blij zijn met de blijvende oproep voor een terugtrekking uit Afghanistan, net nadat men 50 man versterking vroeg. Er moet volgens de SP.a een 'politieke oplossing' komen en minder gestreden worden. Een politieke oplossing moet er inderdaad komen, want er eeuwig blijven willen we niet.

Een politieke oplossing in een guerilla-situatie door terug te trekken?

In een guerilla-situatie moet je manu militari de druk op de vijand maximaal opvoeren zodat deze geneigd is de gewapende strijd te staken en onderhandelen, of zodat ze door uitputting uit elkaar valt. Daarnaast moet je een lokaal veiligheidssysteem op poten zetten dat past in een elementaire antiguerillastrategie. Afghanistan is altijd een guerilla-gebied geweest, de aard van het beestje is niet gewijzigd. De situatie in Kunduz is dat echter wel sinds 2008, en  daarin heeft Van der Maelen gelijk.

Het is een 'war of attrition' (uitputtingsoorlog) in een land dat al meer dan 30 jaar niets anders kent dan guerillatoestanden. De negenjarige aanwezigheid van ISAF is lang, maar niet uitzonderlijk. Volhouden blijft de boodschap, maar de hoofdvraag is of we het financieel en moreel kunnen volhouden. Kunnen we het financieel aan? Van der Maelen vindt van niet. Vooral, zijn onze militairen gemotiveerd om er te blijven en zien zij slaagkansen? Het probleem is dat men nooit hoort wat de manschappen ter plaatse en de terugkerende veteranen ervan denken. Het is ook een uitgelezen moment om ervaring op te doen en de gebreken binnen de 'gemoderniseerde landcomponent' bloot te leggen.

Zolang we de financiële middelen hebben en zolang Belgische militairen nog steeds vrijwillig bereid zijn om naar Afghanistan te trekken - de gevaren kennende - moeten we er blijven, en moeten we trachten als trouwe bondgenoot onze missie tot een goed einde te brengen, tot de Afghanen zelf hun boeltje kunnen beheren, of tot de coalitie beslist om zich terug te trekken.

Als de vijand in Kunduz sterker wordt, dan betekent dit dat er meer versterkingen moeten komen, of dat de Rules of Engagement moeten worden herbekeken om de vijand effectiever aan te pakken.

Afghanistan bezetten kunnen we niet en willen we niet, maar we moeten wel het grondgbied – in het mate van het mogelijke – trachten te domineren en werken aan de heropbouw van het Afghaanse veiligheidssysteem.  Daarbij blijft het de bedoeling om een normalisering van de Afghaanse samenleving (lokaal) teweeg te brengen. Afghanen kennen het gebied beter, zij kennen de bevolking en de structuren, zij kennen de tradities en ze hebben veel meer baat bij het beveiligen van hun eigen land dan de ‘Westerse legers’, maar dan moeten wij wel de moed en de verbetenheid hebben om hen op te leiden en begeleiden, en dus ook om te blijven tot ons werk erop zit.

De aanpak in Kunduz herbekijken

De Rules of Engagement, het operationele kader, waarin we mogen optreden, is beperkend: de 22 Belgen in Kunduz mogen enkel UXO's e.a. explosieven opruimen en Afghaanse militairen begeleiden en opleiden. Met 22 soldaten die maar weinig mogen doen geraak je niet ver. Uiteraard mogen ze zich verdedigen, en dan moet men wel vuren op de vijand. En dus moet er soms gevochten worden. Als de situatie er gevaarlijker is geworden, dan moet men overwegen om de bescherming van de 22 Belgische militairen in Kunduz te versterken met een bijkomende beschermingsmacht.

In Kunduz zijn het vooral de Duitsers die de plak zwaaien. Zij moeten er opboksen tegen verschillende facties die een bont allegaartje vormen onder het label 'Taliban'. Als de situatie onveiliger is in Kunduz dan is er een probleem met de effectiviteit van de Duitse missie of met de provinciale strategie. Kunduz is het thuisgebied van Gulbuddin Hekmatyar, leider van de HIG (Hezb-e-islami groep), daarnaast is de Islamic Movement of Uzbekistan eveneens zeer actief in Kunduz.

Eerder Al Qaeda dan Taliban aanpakken, ongeloofwaardig

Volgens Van der Maelen moeten we ons richten tegen Al Qaeda. Het is echter niet de hoofdtaak van ISAF om zich uitsluitend te richten tegen Al Qaeda, dat is de taak van Operation Enduring Freedom (OEF) waarop de SP.a destijds kritiek spuide. Het is omwille van de jacht op Al Qaeda dat er regelmatig aanvallen plaatsvinden op Pakistaans grondgebied, het was in het kader van OEF dat Guantanamo Bay gebruikt werd als gevangenis. Daarnaast is er in Jemen een 'AQ'-probleem en ook op de Filipijnen... gaan we daar dan ook ingrijpen? Kortom, ik heb mijn twijfels bij de 'jacht op Al Qaeda'-retoriek van Van der Maelen, want de implicaties hiervan betekenen een belangrijkere offensieve militaire inzet met een andere focus. Dat gaat ons nog meer geld kosten en betekent nog meer 'vechten'.