De “Europese Dag van de Talen” zou beter de “Europese Dag tegen de Talen” heten. Hij blijkt namelijk een geschikt forum te zijn voor onderwijsminister Pascal Smet om meer onderwijs in en door het Engels te bepleiten. En dat komt neer op een pleidooi voor ééntaligheid en tegen het leren van alle andere talen. In dit geval zelfs heel uitdrukkelijk: onze minister pleitte er tegen het onderwijs van het Frans als tweede taal, een positie die het aan het Engels zou moeten afstaan. Spijts Smets geruststelling aan de Franstaligen dat het onderwijs van het Frans daar niet onder zal lijden, leert de ervaring in ondermeer Nederland dat, bij de huidige internationale machtsverhoudingen, mensen na het Engels geen enkele vreemde taal nog behoorlijk onder de knie krijgen.

Op zich valt er voor Smets keuze wel wat te zeggen. De Vlaamse jeugd van nu leert acht jaar Frans op school en beheerst het na afloop maar amper. Dat ligt aan de verdwijning van het Frans is onze levende cultuurbeleving, maar vooral aan het Frans zelf, dat je eindeloze lesuren doet verliezen aan doodsaaie oefeningen in de rariteiten van de Franse spelling en werkwoordsvervoeging. Verminder het lesvolume Frans en je krijgt een generatie Vlamingen die de taal echt niet meer kent. En dat betekent het einde van België; wat geen ramp hoeft te zijn.

De achterliggende filosofie van Smets voorstel is minder verheffend. “Engels is zo'n belangrijke taal geworden, dat je er nog maar moeilijk omheen kan”, meent onderwijsminister Pascal Smet. Een stamp in het luchtledige, want er is helemaal niemand die voorstelt om het Engels te negeren. En hij vervolgt: “In de hele EU zou Engels de tweede taal moeten worden, maar dus zeker ook in Vlaanderen. Niet overal ter wereld spreken ze Frans, terwijl Engels meer en meer een wereldtaal aan het worden is. Als we elkaar willen verstaan, hebben we in Europa nood aan één gemeenschappelijke taal. En dat is duidelijk het Engels, niet het Frans.”

Dat is een zeer politiek geladen uitspraak en helemaal niet zo triviaal als ze lijkt. Het is voor toeristen evident dat ze overal verder geraken met Engels dan met een wegdeemsterende streektaal als het Frans; maar daaruit volgt niet dat de bevordering van het Engels tot de officiële taal van de EU (ter vervanging van de huidige meertaligheid) wenselijk is. Schijnbaar volgt de minister de vrije markt: het Engels heeft zich “vanzelf” tot globale verbindingstaal ontwikkeld, het is niet door de grote boze staat opgelegd, dus wat is er redelijker dan die “natuurlijke” evolutie volgen? “If you can’t beat it, join it”?

In feite is de dominante positie van het Engels een geval van het recht van de sterkste, namelijk een gevolg van militair overwicht. Ten nadele van de Kelten op de Britse eilanden; van de inboorlingen en van de Fransen, Hollanders, Portugezen en Spanjaarden in Noord-Amerika, India en andere koloniale gebieden; van Duitsland, Japan en Rusland in de krachtmetingen van de 20^ste eeuw. Moeten wij een beleid voeren dat ertoe strekt, het momentum van die op militaire veroveringen gebaseerde expansie nog te versterken en tot de nog onaangeroerde uithoeken van de aarde uit te breiden? Dat lijkt me een principiële en morele vraag van groot belang, en allicht daarom juist een aspect van de zaak dat het petje van onze dagjespolitici te boven gaat.

Niet dat de niet-politici een haar beter zijn: behalve de marginale Esperanto-groeperingen komt geen hond hier ooit op het idee dat er ook inzake taalbeleid zoiets als rechtvaardigheid kan bestaan. Grote segmenten van de mensheid, waaronder de Vlamingen, kennen tegenover een opdoemende macht geen andere reflex dan daarvoor te gaan kruipen. Dat is de wet van de minste weerstand aan het werk, en realistisch gesproken kan alleen een beslissing op politiek niveau daar tegenin gaan. Maar het daartoe benodigde zelfrespect is dun gezaaid in Vlaanderen.

Mensen die niet de moed of de eerlijkheid hebben om hun keuze duidelijk te maken, stellen het graag zo voor dat er nu eenmaal niets meer te kiezen valt: “Kijk naar de Chinezen: die hebben besloten dat al hun kinderen Engels moeten leren. Vlaanderen kan niet anders dan volgen.” Ziedaar de typisch anti-politieke bezwering (ook vaak gebruikt door pater Leman inzake het migratiebeleid) dat het nu eenmaal te laat is voor een politieke keuze.

Anders dan China, dat aan zelfrespect geen gebrek heeft, brengt Vlaanderen zijn eigen taal in gevaar door het Engels nog verder op te waarderen. Het beleid van diezelfde minister Smet ten gunste van de verdere verengelsing van het hoger onderwijs leidt regelrecht naar een degradatie van het Nederlands. Het gevolg van zulk beleid zie je in landen waar het al decennia de regel is. In India wordt de cultuurtaal Hindi, tweede meest gesproken taal op aarde, nauwelijks gebruikt voor wetenschappelijke publicaties, en zij verliest jaarlijks tientallen bestaande cultuurwoorden omdat die door Engelse vervangen worden; om nog te zwijgen van de niet-vertaling van de talloze Engelse woorden voor nieuwe begrippen. Het is natuurlijk mogelijk om die tendens tegen te gaan door een officieel beleid van taalpurisme, of liever taalcreativiteit, zoals China doet (en met veel meer succes dan Frankrijk), maar in Vlaanderen is dat waarschijnlijk niet haalbaar. Hier zullen de verantwoordelijke politici immers meteen plooien voor gangmakers van elke soort verbastering die zulk beleid als “etnische zuivering” of erger zullen verdacht maken.

Zodus, voor de achterliggende anglocentrische visie van minister Smet kunnen wij niet veel achting opbrengen. Zijn degradatie van het Frans hoeft echter geen zorgen te baren. Dat de kennis van die taal dan verder instort, is emotioneel jammer voor wie, zoals ik, aan de Franse cultuur nog plezier beleefd heeft; maar de jeugd van tegenwoordig is niet in dat geval. Er rekening mee houdend dat de meeste mensen toch nooit meer dan één vreemde taal behoorlijk zullen beheersen, zou het fout zijn om de beschikbare energie voor te behouden aan een taal die een enorme leerinvestering vergt maar slechts weinig praktisch nut meer heeft.

Zoals minister Smet het zegt: “Maar het zou wel veel problemen oplossen, zeker in ons land. Ook de Franstaligen leren op school meer en meer Engels. En in heel wat Brusselse bedrijven zie je nu al dat niet Frans maar Engels de voertaal is.” Dat laatste is op zich niet zo fraai, maar het illustreert wel dat onze kinderen ook zonder Franse taalkennis met hun Waalse generatiegenoten zullen kunnen praten. België zal Engelstalig zijn of het zal niet zijn.