Het is een beetje een klassieker in het voorjaar: de speculaties over een mogelijk troonsafstand van koning Albert II. Maar bij al die speculaties zou men bijna vergeten dat een abdicatie niet de enige manier is waarop een kroonprins eindelijk zijn echte job kan aanvatten…

Hoe normaal is een troonsafstand in België? Het antwoord is snel gevonden: niet. De enige Belgische koning die tot nu toe troonsafstand deed, deed dat niet eens vrijwillig. Al de anderen zijn op hun troon blijven zitten, tot ze erbij neervielen. Eén van hen ging dat zelfs heel letterlijk doen in Marche-les-Dames. Er is dus geen precedent voor een troonsafstand, en mocht koning Albert II toch besluiten vrijwillig af te treden, dan hebben we meteen ook te maken met een primeur in de Belgische geschiedenis.

Lakenologen

Het is misschien ook dit gebrek aan een precedent dat ertoe heeft bijgedragen dat er de laatste jaren een halve industrie is ontstaan aan royalty watchers en zelfverklaarde intimi van de koning. Die komen dan met de regelmaat van de klok op de proppen met nog maar eens een nieuw scenario voor hoe koning Albert II zal aftreden. Liefst van al doen ze dat dan voor de camera's, met pretlichtjes in de ogen die verraden hoe ze daar zitten te genieten van zoveel aandacht. Maar ook fijngeknepen oogjes, om te benadrukken dat het hier over een zeer delicate materie gaat waar niet zomaar Jan en alleman zijn platte mening over dient te ventileren. Neen, zoiets past alleen voor gedistingeerde personen, zoals bijvoorbeeld een Kathy Pauwels, die graag voordoet dat ze zo diep in de ziel van koning Albert II kan kijken dat ze bijna zelf op de troon had kunnen zitten. Of wetstraatclown Herman de Croo, die zelfs zo vrank is zichzelf voor te stellen als intimus van de koning, ook al kan niemand dat controleren. Of misschien ook juist daarom.

Als er iets is waar al die lakenologen in uitblinken, dan wel in het verzinnen van een datum voor die troonsafstand die bol staat van de symboliek. Er is altijd wel een verjaardag of een andere feestdag te verzinnen die nóg symbolischer is dan de andere. Waarmee de lakenoloog meteen ook probeert te bewijzen dat hij de zielenroerselen van de koning nog een beetje beter –en dieper– weet in te schatten dan zijn collega. Twee data zijn bij mijn weten nog niet de revue gepasseerd: de verjaardag van de verwekking van Delphine Boël, en mijn persoonlijke favoriet: 28 december, het feest van de Onnozele Kinderen. Of zou die laatste datum beter passen voor de eedaflegging van koning Filip?

Sterfelijkheid

Laten we het allemaal eens wat nuchterder bekijken, en er eens wat wiskunde tegenaansmijten. Gevoelige lezers, en in het bijzonder 79-jarigen, willen we alvast waarschuwen voor wat volgt, want erg prettig is het natuurlijk niet iemands levensverwachting na te rekenen. En we willen vooral ook onderstrepen dat we koning Albert II als mens gerust nog enkele tientallen jaren met een goede gezondheid gunnen. Maar er bestaat ook zoiets als de harde realiteit, en wie jaarlijks door de belastingbetaler een ferme duit in het zakje toegestopt krijgt, enkel en alleen omdat hij uit de juiste moeder geboren werd¹ en zijn broer overleefd heeft, die moet kunnen verdragen dat zijn sterfelijkheid al eens openlijk besproken wordt. Zeker als hij zich dan nog vastklampt aan zijn troon, en zijn macht gebruikt om de democratische wil van een belangrijk deel van zijn (nou ja) volk te dwarsbomen.

Wiskunde

We halen er daarom de sterftetabellen van 2011 bij, en rekenen eens uit wat de kansen van koning Albert II zijn om de volgende verkiezingen te halen. Wat levert dan een beetje statistiek op niveau van de middelbare school op? Dat koning Albert II dik 94 procent kans heeft er op 25 mei 2014 nog steeds bij te zijn, de datum van de volgende verkiezingen.

Voor 2019 ziet het er echter al een pak slechter uit: tegen 1 juni 2019 loopt de kans op een «natuurlijke troonswisseling» al op tot ongeveer 38%. Tegen 1 juni 2024 is dat al 71%. Als koning Albert II ervoor kiest te doen zoals zijn voorgangers, dan mogen we statistisch gezien verwachten dat prins Filip ergens in januari 2021 de eed zal afleggen, en vervolgens een dikke twintig jaar op de troon blijft zitten.

Praktisch betekent dit dat men er vanuit kan gaan dat koning Albert II ook de regeringsvorming van 2014 nog in «goede» –lees: Franstalige– banen zal kunnen leiden. Maar voor 2019 heeft men toch maar beter een plan B klaar, ook al omdat koning Albert II tegen dan 84 jaar zal zijn. De kans dat men tegen dan op «natuurlijke wijze» van het probleem–Filip verlost geraakt bedraagt trouwens slechts 4%. En dat laatste is dan waarschijnlijk nog een grove overschatting, omdat prins Filip vermoedelijk minder dan gemiddeld last heeft van bijvoorbeeld criminaliteit en andere factoren die op zijn leeftijd de hoofdrol spelen bij overlijdens.

Hartpatiënt

Er is echter een «maar» die bovenstaande statische gegevens moet bijsturen. Omdat koning Albert II vandaag (ogenschijnlijk) in redelijk goede gezondheid verkeert, staat hij er zeker op korte termijn waarschijnlijk veel beter voor dan de gemiddelde 78-jarige die deze donderdag 79 kaarsjes mag uitblazen. Bovendien zal hij wel van een betere medische verzorging kunnen genieten dan de gemiddelde senior die het zonder dotatie moet doen. Maar anderzijds weten we toch ook dat koning Albert II net als zijn broer een hartpatiënt is. Het is dus best mogelijk dat nog voor de lezer dit artikel onder ogen krijgt –eigenlijk niet meer dan grofweg anderhalve dag– er zich reeds een feit zal voorgedaan hebben waardoor dit stukje hopeloos verouderd nieuws is. Wie had durven vermoeden, toen hij op zaterdag 31 juli 1993 's avonds in zijn bed kroop, dat we de volgende ochtend getuigen zouden zijn van een tricolor mediacircus buiten categorie?

Geen ontkomen

Er is voor de Belgen en de Franstaligen dus eigenlijk geen ontkomen aan: prins Filip zal de regeringsonderhandelingen van 2019 leiden, als hij dat in 2014 al niet zal doen. Een troonsafstand door koning Albert II kan de zaken vervroegen, maar verandert fundamenteel niet veel meer aan zaken. En zelfs als men op één of andere manier prins Filip van de troon zou kunnen houden, dan nog ziet het er eigenlijk niet zo goed uit. Enkele weken geleden overtuigde prinses Astrid con brio heel TV-kijkend Vlaanderen er immers van dat zij wel degelijk een volle zus is van haar broer. Haar imago van (relatieve) intelligentie bleek daarmee dus meer op haar afwezigheid uit de media gebaseerd dan iets anders.

¹ In tegenstelling tot wat velen denken is verwekt worden door de koning noch een voldoende, noch een noodzakelijke voorwaarde om het tot prins(es) te schoppen. Het enige wat echt telt is op het juiste ogenblik geboren te worden uit de juiste moeder. Vergelijk maar eens het lot van Delphine Boël en prins Laurent: Bart de Wever en Laurette Onkelinx hebben vrijwel zeker nauwere familiebanden met mekaar dan die twee, en toch is het diegene die geen familie van koning Albert II is die elk jaar een dikke dotatie opstrijkt.

Dit artikel verscheen op 5 juni 2013 in 't Pallieterke.