Bijna dagelijks worden we overstelpt met nieuws uit China of berichten die met China te maken hebben.

• Overstromingen, ecologische rampen, schendingen van mensenrechten in China.
• Economische zendingen, onze politici op bezoek in China met in hun kielzog onze regimejournalisten.
• Nieuwe investeringen in China, bedrijfssluitingen want delokalisatie naar China.
• Vakbonden die "China" als een vies woord zijn gaan beschouwen.

Naast al dat soort berichten, komt er gelukkig steeds meer informatie uit onze directe omgeving, van kennissen die in China geweest zijn. Maar ook die informatie is vaak gekleurd. Ze komt meestal uit twee soorten bronnen: ofwel van iemand die China bezocht heeft als toerist, ofwel van iemand die een zakenreis gemaakt heeft naar China. Beiden geven een heel verschillend, maar wel beperkt beeld van wat er in China gebeurt.

In dagbladen en tijdschriften in Vlaanderen lees je vaak heel tegenstrijdige dingen. In sommige artikels wordt het bekende refrein gezongen van: China gaat met onze werkgelegenheid lopen, zij stelen onze knowhow, ze kopiëren onze CD’s, we graven ons eigen graf door in China te investeren. Alle bekende clichés. In andere artikels is te lezen hoe nieuw, hoe groot, hoe goed georganiseerd de economie van China is. En hoeveel te verdienen is aan een geslaagde investering in China.

Hoe zit dat nu, wie heeft het hier bij het rechte eind? Wat doen we met al die tegenstrijdigheden? Hier volgen enkele overwegingen bij het beoordelen van de info over China. Hou vooral het bos in de gaten, maar vergeet de bomen niet.

1. Een toerist is geen zakenman

Wanneer nonkel Andre en tante Rita een toeristische trip maken doorheen China, dan hebben ze beslist de Grote Muur en de Verboden Stad bezocht, ze hebben het terracottaleger in Xi'an gezien en de mooie landschappen in het zuiden. Ze vinden China een prachtig land met vriendelijke mensen. Maar hebben ze ook Shanghai gezien? Of de nieuwe economische zones van Shenzhen en Suzhou? Hebben ze een nieuwe fabriek van binnen gezien en met de bedrijfsleiding gesproken?

Omgekeerd: als uw schoonbroer een zakenreis maakt naar Shanghai, daar drie dagen onderhandelt over een nieuw contract en de resterende 2 dagen nog even snel een uitstap maakt naar Hangzhou, kan hij dan iets vertellen over de stinkende smog in Datong of het leven van de boeren in het westen van Sichuan?
En wie van beiden gaat iets zinnig kunnen vertellen over de dagelijkse strijd voor het bestaan van de gewone Chinees? Of over de werking van de administratie of het gerecht? Of over wat er vandaag aan het gebeuren is in Tibet?

2. De taal en mystiek

De informatie over de ons omringende landen bereikt ons via heel wat kanalen. Bijna elke Vlaming kan, als hij dat wil, die informatie zelf raadplegen omdat ze massaal aanwezig is op alle fronten en omdat de taal geen hinderpaal vormt. Maar het aantal Vlamingen dat actief via het internet op zoek gaat naar informatie over China in het Chinees is vooralsnog heel erg beperkt. Sommige van onze weekbladen hebben bijdragen in het Engels, Duits en Frans maar vooralsnog geen rubriek ‘deze week in China’ in het Chinees. Bovendien blijkt China voor velen nog steeds een heel vreemd, mystiek land te zijn.

3. Veel informatie is fragmentarisch of bereikt ons niet

China verbruikt meer dan de helft van de wereldproductie aan cement. De helft van de totale productie van de BMW 7 reeks wordt in China verkocht. China verbruikt massale hoeveelheden staal en olie. Dat soort berichten is sporadisch te lezen in de pers. Op zich en zonder het kader waarin deze berichten moeten geplaatst worden, lijken zij op het eerste zicht onrustbarend want “China koopt al ons staal en olie”. Dat China enorme inspanningen doet op het vlak van ontginning van nieuwe olie en gasvelden, daarover hoor je nauwelijks wat. China slaagt er vrij goed in om de economische groei onder controle te houden. Maar wat dit betekent voor de gewone Chinees, dat verneem je niet in Europa.

4. Het gaat snel, zeer snel

China verandert aan een oorverdovend tempo. Dat tempo ligt minstens 4, misschien wel 10 keer hoger dan de veranderingen in Europa. Wat gisteren nog juist was dat kan vandaag al achterhaald zijn. Informatie over China van twee jaar geleden is vandaag middeleeuws.

5. Communisme of vrije markt?

China is een communistisch land, officieel toch. Maar in de praktijk is het dat allerminst. Wie als Vlaming door de straten van Shanghai loopt, valt het niet moeilijk om voor de vuist weg enkele voorbeelden te noemen van zaken die in China minder corporatistisch georganiseerd zijn dan hier. De economie, de sociale zekerheid, de handel, ja zelfs het openbaar debat zijn in vele opzichten vrijer of minder geregulariseerd dan in België.

China heeft een éénpartijsysteem. China heeft als het ware een 'cordon sanitaire' rondom alles wat niet tot die ene partij behoort. Als ik dan de manipulaties van de belgische politiek vergelijk om onze nationale media in de pas doen te lopen, dan vind ik zo iets erger dan de toestand in China waar de media steeds minder volgzaam zijn in hun berichtgeving over de politiek.
Verder wordt er in Europa wel eens gedacht dat men in China fluisterend over politiek spreekt onder collega's of tussen studenten. Die tijd is nu wel (bijna) voorbij. Net zoals hier is er slechts een kleine minderheid echt geïnteresseerd in politiek en weerom zoals hier zijn er maar weinigen in staat om een goed geargumenteerd debat te voeren. Maar gesproken wordt er wel. En niet enkel tussen familieleden.

Het internet wordt gecensureerd in China. Inderdaad, sommige websites zijn niet bereikbaar vanuit China. Maar bijna elke student kent daar wel een oplossing voor.

Toegegeven, de propaganda doet zijn werk in China, vooral wat betreft de eenheid van het land. Maar is dat in België ook niet zo?

Wie hier in Vlaanderen zijn kennis over het politiek bestel in China gaat halen bij een Chinese restauranthouder, die zit goed fout en wel om twee redenen: De Chinese restauranthouders in Europa zijn meestal al een hele tijd weg uit China maar herinneren zich nog goed het China van het Mao-tijdperk. Zij hebben hier iets opgebouwd en tegenover de buitenwereld kunnen zij niet anders dan zeggen dat in Europa alles koek en ei is en dat in China de duivel heerst. "Keep face" is heel belangrijk voor Chinezen en zeker bij die generatie.

De meeste van mijn kennissen en vrienden in China zijn zakenmensen. Enkele van hen hebben uit noodzaak hechte banden met het regime. (Waar hebben we dat nog gehoord?) Daarnaast heb goede vrienden in China, ook jongeren, die overtuigd communist zijn of een belangrijke functie bekleden in de partij. Zij kennen allemaal perfect mijn standpunten in verband met vrije handel, vrije meningsuiting en Vlaamse onafhankelijkheid. Het is een verademing om met hun heel open en ongeremd te kunnen debatteren over politiek. Heel wat anders dan hier, waar je botst op een muur van politieke correctheid.

China wordt geleid, niet door politici, maar door hoogopgeleide, bijzonder efficiënt georganiseerde industriëlen en economen. Communisme moet je vandaag in China met een vergrootglas gaan zoeken.

6. Corruptie, intimidatie en ‘guanxi’

Chinezen zijn kampioenen in handel en strategie. Wie elke poging om iets proberen te verkopen aan een te hoge prijs als corruptie of een persoonlijke belediging opvat of wie met westerse denkbeelden over handel drijven naar China gaat, die gaat zich al heel snel bedrogen weten. Wie zich niet kan of wil aanpassen aan de traditionele Chinese geschenkjescultuur of zich niet weet in te passen in de “guanxi”, het relatiesysteem, die wordt al snel aan de kant gezet en ziet zijn kansen tanen. De vrije markt geldt in China niet enkel voor goederen maar woedt in de eerste plaats tussen mensen. De alles vernietigende “gelijkheid” bestaat in China niet. Er moet echter ook gezegd worden dat in China nog steeds heel wat corruptie heerst, misschien wel zo erg als in Zuid-Belgie.

7. China bestaat niet

China is een groot land, de verschillen in economie, landschap of klimaat tussen de oostkust en het westen of tussen Mansjoerije en Tibet zijn enorm. De verschillen tussen de consumenten aan de economisch ontwikkelde oostkust en de traditioneel levende minderheden in het zuiden zijn verbijsterend.
In sommige opzichten zijn de interne verschillen in China te vergelijken met die in Europa, zij het op een andere schaal.  De kustgebieden zijn meer ontwikkeld, in het noorden zijn de mensen aanzienlijk groter dan in het zuiden, de economisch ontwikkelde steden zoals Shanghai klagen dat de administratie in Beijing te veel middelen opslokt.

Maar China heeft nog veel meer gezichten. De grote verscheidenheid in China is een verdienste, een extra troef, al heeft die brede verscheidenheid beslist ook zijn nadelen. Er bestaat niet één China.

8. Dé Chinees bestaat niet

China telt meer dan 1,2 miljard inwoners. Dat aantal past op geen enkele wijze in onze denkvakjes. Bovendien zijn de tegenstellingen in China onvoorstelbaar groot. Dat geldt niet enkel op het vlak van inkomen maar ook wat betreft demografie, opleiding, leefwijze, sociale, politieke, economische inzichten en vele andere aspecten.

Zijn de Chinezen meer corrupt, meer gedreven, meer ondernemend dan Vlamingen? Of zijn ze slimmer of dommer, vriendelijker, zorgzamer? Ja en neen. Er zijn beslist meer corrupte, ondernemende, rijke, geniepige en vriendelijke Chinezen dan Vlamingen. Als we een doorsnede maken van alle Chinezen en alle Vlamingen en de twee Gauss curven op elkaar leggen, wordt het heel duidelijk.

Er zijn zo vreselijk veel Chinezen dat er van elke soort meer zijn dan Vlamingen. Bovendien loop je in China soms heel vreemde, op bepaalde vlakken echt exotische mensen tegen het lijf. Prachtig toch? Maar dé Chinees bestaat niet.

Objectieve informatie

Mevrouw Zhang Qiyue, de bijzonder bekwame en innemende ambassadrice van China in België, zei onlangs nog:

De grote golf buitenlandse investeringen in China heeft ook economische avonturiers naar China gelokt die dachten dat in China alles vanzelf zou gaan.

Een bijzonder vrijmoedige uitspraak. Gelukkig zijn de meeste van die avonturiers al naar hun land teruggekeerd. Maar hun frustraties helpen wel om de mythe in stand te houden dat Chinezen corrupt en geniepig zijn.

De informatie over China in onze media is bijlange na niet op het niveau van de informatie over onze buurlanden.  Vlamingen die elke dag wonen en werken in China komen hier zelden aan het woord.

Het is allerminst mijn bedoeling om het politieke bestel van China te verdedigen, integendeel. De principes van dat systeem botsen aan alle kanten met mijn opvattingen over vrijheid en democratie. Het Chinese systeem heeft sommige van mijn Vlaamse vrienden kapot gemalen. Maar ik zou wel wat meer nuance en vooral wat meer recente informatie willen toevoegen aan het debat.

Dat een groot deel van onze politici onzin uitkraamt zijn we intussen gewend geraakt en dat onze staatsgestuurde media zich niet baseren op juiste feiten en cijfers dat weten we intussen allemaal. Maar dat ook daarbuiten nog zoveel prietpraat verteld en geschreven wordt over China, dat is ronduit schrijnend.