Nu gebleken is dat de moordenaars van Joe geen Noord-Afrikanen maar «katholieke Polen» zijn, is er van geen sereniteit geen sprake meer. Hysterie is plots dan toch toegelaten. Alleen… de daders zijn geen doorsnee «katholieke Polen», waarvan er een kleine 40 miljoen rondlopen, maar twee Poolse zigeuners. Daarvan lopen er maar 35.000 rond, en noch zij noch de gewone Pool in de straat willen over één gemeenschappelijke kam geschoren worden.

Dat laatste is natuurlijk wel iets dat niet helemaal te vatten is voor «weldenkenden». Het kan niet gemakkelijk zijn voor iemand die zelfs het verschil tussen een Vlaming en een Waal niet wil snappen –zijn beiden geen Belgen dan?– om de subtiliteit te vatten die besloten ligt in het begrip «Poolse zigeuner». Iemand die uit Polen komt, de Poolse nationaliteit heeft, en een Poolse naam heeft, die moet wel een Pool zijn. Iemand die er volgens vrijwel elke getuige Noord-Afrikaans uitziet mag echter niet als zodanig beschreven worden in een opsporingsbericht van de politie, want dan wordt een hele gemeenschap «gestigmatiseerd».

Neem het «opiniestuk» van Walter Zinzen. Hij heeft het over «brave blanke christenen, afkomstig uit het land van wijlen Paus Johannes-Paulus II», en klaagt de deontologische fouten aan die zo ongeveer iedereen heeft gemaakt. Mag ik aannemen dat hij zichzelf een flinke journalist vindt die nooit zo een grove fouten zou maken als die kut-journalisten? Ik zou toch twee detailletjes willen doen opmerken. Ten eerste rept hij met geen woord over het feit dat de daders zigeuners zouden zijn. En dat is van betekenis, omdat het meteen verklaart waarom zowat alle getuigen de daders kenmerkten als Noord-Afrikanen of van het Noord-Afrikaanse type. Meer zelfs, alle getuigen, behalve één, hadden het over Noord-Afrikanen of van het Noord-Afrikaanse type. Zijn klacht dat «nagelaten werd een regel uit de oude doos toe te passen: te checken, te checken en nog eens te checken» houdt dus helemaal geen steek. En ten tweede, precies door de daders in de pot van de brave blanke christenen te steken, begaat hij exact dezelfde fout die hij anderen verwijt. De daders hebben immers minder gemeen met Johannes Paulus II dan ik met Laurette Onkelinx. En in tegenstelling tot de krantenredacties, die zich baseerden op wazige foto's en de uitspraken van alle getuigen op één na, kan hij beter weten, en weet hij waarschijnlijk ook beter. Afgang voor Walter Zinzen dus, met excuses aan de 40 miljoen katholieke Polen graag.

Ook gevat door de hysterie is Christophe Callewaert, die op Indymedia.be goed doordraaft omdat welgeteld één getuige het wél over een blanke huid had. Meteen vindt hij dat het parket dat ook had moeten melden. Hij beseft waarschijnlijk niet dat hij zich hiermee op bijzonder glad ijs begeeft, want als hij dat werkelijk meent, zal het parket het in de toekomst ook moeten melden telkens minstens één van de getuigen zegt dat de daders van één of andere misdaad er wél Noord-Afrikaans uitzagen. Ook al zeggen alle andere getuigen dat het autochtonen of Chinezen waren. Of zullen we het toch maar houden bij de positieve discriminatie die de media nu al volop toepassen, en het codewoord «jongeren» blijven gebruiken?

Maar de grond van de zaak kan nog het best samengevat worden met een verwijzing naar de grap met die man die op het politiekantoor een diefstal komt aangeven, en zegt dat een Zwitser zijn Marokkaans horloge heeft gestolen. Hoe weet die agent dat het wel geen Zwitser zal geweest zijn? En waarom wordt die grap verteld? Omdat Vlamingen allemaal racisten zijn? Psychotherapeut Bob Vansant is ongetwijfeld goed geplaatst om daarop een antwoord te formuleren. Bart Sturtewagen formuleert het in ieder geval –misschien ongewild?– bijzonder raak: «We moeten er niet flauw over doen: het gemak waarmee we er allen van zijn uitgegaan dat de doders van Joe Van Holsbeeck Marokkanen […] waren, is gênant.» Inderdaad, maar gênant voor wie?

Anderzijds, te midden van alle hysterie is er toch nog plaats voor een beetje «sereniteit». Marius, één van de daders, zou de zoon van illegale immigranten zijn, die al sedert 2000 in België verblijven. Hij volgde de voorbije jaren een opleiding in verschillende beroepsscholen, en was een relatief goede leerling. Ondanks dat was hij al viermaal in aanraking met het gerecht gekomen.

Om te beginnen vind ik het merkwaardig dat illegalen blijkbaar meerdere malen in aanraking met het gerecht kunnen komen, zonder dat dat verdere gevolgen voor hen heeft. Controleert het gerecht dan niet of misdadigers met een buitenlandse nationaliteit wel wettelijk in het land verblijven? Of krijgen de illegalen alleen maar de bevel dat ze het land moeten verlaten, tot vier maal toe, maar wordt de uitvoering van dat bevel aan hun geweten overgelaten? Het betekent in ieder geval dat de redenering van Mark Eekhaut in De Standaard dat de ouders voor een zwaar dilemma zouden gestaan hebben indien ze wisten dat hun zoon de dader was («Want als ze hun zoon aangaven, werden ze betrapt en moesten ze allicht ook het land verlaten. »), in grote mate genuanceerd moet worden. Zij hadden immers reeds viermaal ondervonden dat er helemaal geen gevaar was. Of waren zij helemaal niet op de hoogte van de exploten van hun zoon?

Dat hij de voorbije jaren (in het meervoud) in België een opleiding volgde en een relatief goede leerling was, is trouwens belangrijker dan men misschien eerst zou denken. Enkele geleden weken vond in Antwerpen een betoging plaats van de Hop-actie onder het motto «Laat ons vrienden blijven», en wat was volgens hen één van de criteria om papieren te kunnen krijgen? «De regularisatie van wie niet (meer) in procedure is, maar duidelijk ingeburgerd is volgens een of meer van volgende criteria», waaronder «kinderen die hier twee jaar of meer naar school gaan». Met andere woorden, volgens de Hop-actie zouden de ouders van Marius geregulariseerd moeten worden. En waar was kardinaal Danneels, die zich met Pasen nog afvroeg «waar wij waren»? Hij moedigde hen aan, tegen het «koude» bestuur.