Godsdienst als Leervak
From the desk of Koenraad Elst on Thu, 2007-04-05 21:42
De kogel is door de pagode: het boeddhisme wordt de zevende erkende religie van België. Zijn bedienaars kunnen voortaan door de overheid betaald worden en het officieel onderwijs moet een leergang in deze levensbeschouwing aanbieden zodra ouders erom vragen. Tijd voor een bedenking over het godsdienstonderricht.
De Boeddhistische Unie van België werkt momenteel een curriculum uit voor het schoolvak boeddhisme. Dat moet vanaf nul opgebouwd worden, er zijn ook in de buurlanden weinig modellen voorhanden die men zou kunnen navolgen. Eén van de problemen is dat de verdeling in diverse stromingen, die tot nu toe hoffelijk genegeerd kon worden, acuut wordt. Het opzichtige Tibetaans boeddhisme, dat ondanks zijn zeer beperkte demografische basis het meest de media haalt, verschilt sterk van het devotionele “zuiver land”-boeddhisme van de meeste Chinese immigranten, en nog meer van het sobere zen-boeddhisme of theravada-boeddhisme dat vele autochtonen aantrekt. Binnen het christendom hebben katholieken, protestanten, anglicanen en orthodoxen een aparte erkenning, maar de boeddhisten zullen het over een gemeenschappelijk programma eens moeten worden.
Het lijdt echter geen twijfel dat er een geloofwaardig boeddhistisch curriculum komt en dat de afgestudeerden op hun achttiende echt het boeddhisme zullen kennen. Ook de leerlingen islam leren hun zaak grondig, en vermoedelijk geldt hetzelfde voor de protestanten. Het grote contrast is hier met het vak katholieke godsdienst, dat ook in het katholieke scholennet slechts weinig kennis van zijn nominale onderwerp bijbrengt.
Je hoort het ouders zo vaak zeggen, en ondanks logenstraffingen door belanghebbende (want diep schuldige) pedagogen komen allerlei objectieve criteria het bevestigen: de jeugd van tegenwoordig leert niks meer op school. In Nederlands en andere taalvakken slaan ze de logische oefening van zinsontleding over om zich op “communicatieve vaardigheden” te concentreren. Hun Engels is wel vlot maar spraakkundig vol fouten. Van Latijn wordt alleen nog passieve kennis verwacht. Acht jaar lang krijgen ze vier uur per week Frans, dan gaan ze op klasreis naar Parijs en ze spreken er gebroken Engels. Communicatieve vaardigheden, weet je wel. Geschiedenis is, ondanks een licht herstel, veel schetsmatiger dan de feitencatalogus uit onze tijd. Maar in geen enkel vak is de instorting van de feitenkennis zo totaal als in het vak katholieke godsdienst.
De elementairste begrippen uit het rijke Roomse leven (“Pinksteren”, “bisschop”, “absolutie”) zijn voor katholieke leerlingen Chinees. Namen van bijbelse figuren, die ook ongelovigen behoren te kennen om een beetje de Europese cultuur te begrijpen, zeggen hun niets meer. Ik stel dat ondermeer vast bij mijn eigen tienerkinderen, die nochtans naar één van de beste katholieke scholen in Vlaanderen gaan.
Het hoofd van dat onderwijsnet, Mieke Van Hecke, toonde in een recent TV-interview haar meesterschap in het zelfbedrog met volgende uitleg. In de lagere school leren ze volgens haar de formele inhoud van hun godsdienst, en in de middelbare school “passen ze die kennis toe”. Dat wil zeggen dat ze in het middelbaar niets meer zien over de leer van de Kerk, niets over inspirerende voorgangers uit de katholieke geschiedenis, maar wel alles over seks, drugs en antiracisme. En op een of andere manier zouden ze die onderwerpen dan door een katholieke bril bekijken.
Dat is klinkklare onzin. Ten eerste leren ze in de lagere school ook al weinig hard materiaal van de katholieke leer, zelfs van haar verhaalbronnen die op die leeftijd toch juist erg moeten aanspreken. In die levensfase leerden vroegere generaties ook allerlei belijdenissen en lijstjes (hoofdzonden, stadia van de Kruisweg) uit het hoofd, maar dat wordt vandaag als “papegaaienwerk” afgewezen. Nochtans is het brein van 9-jarigen ingesteld op het verzamelen van weetjes en vindt het plezier in van buiten leren, terwijl het nog niet toe is aan een dieper interpretatief begrip van die rauwe weetjes. Dat dieper begrip komt er nooit, want volgens Mieke wordt er op rijpere leeftijd niet op die kennis voortgebouwd: dan verschuift de aandacht immers naar de “toepassingen”. Gevolg is dat ze in het beste geval slechts een kinderlijk beeld hebben van hun godsdienst, een vage indruk op kinderlijk niveau. En die kunnen ze als tiener en vervolgens als volwassene natuurlijk niet meer ernstig nemen, dus kappen ze ermee.
Een nog vaker gehoorde uitvlucht is dat godsdienst nu eenmaal geen weetvak is. Nee hoor, het gaat om “beleving”. Wel, je moet echt totaal onwetend zijn van de menselijke psychologie om het belang van feitenkennis zo achteloos te ontkennen. Als je van iets houdt, dan wil je daar alles van weten, je krijgt er nooit genoeg van om er nieuwe kennis over te vergaren. En omgekeerd ga je een band ontwikkelen met dat waarover je veel weet. Als een onderwerp niet de moeite waard blijkt om er alles over te leren, dan is het zeker niet waard om er je geloof en levensrichtsnoer aan op te hangen.
Beschouw dit eens concreet. Een katholiek van vroegere generaties ging een kerk binnen, en wat hij daar zag, was voor hem een open boek. Hij was vertrouwd met de verschillende architecturale en meubilaire componenten van de kerkruimte, hij herkende de apostelen en heiligen op de schilderijen, hij wist wat de onderscheiden delen van de liturgie betekenden. Resultaat: hij voelde zich daar thuis. Als daarentegen de leerlingen van mevrouw Van Hecke een kerk binnengaan (of waarschijnlijker: er voorbij lopen), dan is die voor hun zo vreemd en zo raadselachtig als een Chinese pagode. Onbekend, dus onbemind.
In onze tijd moest je nog door een gewetenscrisis als je het geloof de rug toekeerde, maar voor hen gaat dat vanzelf. Ze merken niet eens dat ze iets achterlaten, want ze hebben er nooit echt toe behoord. Voor vrijzinnigen of moslims is het best goed dat zoveel katholiek gedoopte jongeren van hun godsdienst vervreemden. Een ambtsdrager van het katholiek establishment zou zich daarvoor echter mogen schamen. In die kringen praat men tegenwoordig veel over “respect”, maar wat zij zo pijnlijk ontberen, is zelfrespect.
Geschiedenis
Submitted by peter vanderheyden on Tue, 2007-04-10 09:18.
Laat dit duidelijk zijn: Ook ik vind het huidige godsdienst onderwijs beschamend. Ik vind dan ook dat we het moeten afschaffen. Het blijft echter van primordiaal belang dat we de woelige geschiedenis en inhoud van het Christelijke geloof op school aangeleerd krijgen. Dit hoort in het vak geschiedenis. De uren godsdienst kunnen het best daaraan worden toegevoegd. We schijnen alle te beseffen dat de kennis van de Griekse mythologie een onmisbare bagage is voor het begrijpen van de westerse cultuur. Aan de Christelijke mythologie, die nog veel belangrijker is, wordt schaamteloos (of is het juist schaamtevol?) voorbij gegaan. Men kan geen artikel of boek lezen zonder met verwijzingen naar de bijbel te worden geconfronteerd.
@Koenraad Elst
Submitted by Johan B on Sun, 2007-04-08 10:18.
Zoals reeds gezegd ben ik het volledig met u eens dat het godsdienstonderricht op school hopeloos in gebreke blijft, en dat het zou gegeven moeten worden als kennisvak. Dat heb ik 30 jaar geleden al moeten missen, ook bij de drie priester-leraars van wie ik godsdienstles kreeg in de jaren 1974-1977.
Maar wanneer u begint te klagen dat de kinderen van vandaag niet eens meer merken wat ze achterlaten dan begrijp ik u niet meer. "Ze merken niet eens dat ze iets achterlaten, want ze hebben er nooit echt toe behoord," zegt u. Maar als zij er nooit echt toe behoord hebben lijkt me dat de verantwoordelijkheid van de ouders, en dat kan zelfs het godsdienstonderricht waarvoor u pleit nooit rechttrekken.
Bovendien is het onjuist dat men automatisch een band ontwikkelt met dat waarover men veel weet. Hebt u een band ontwikkeld met de islam omdat u er veel over weet? Onbekend is onbemind, maar bekend is daarom niet noodzakelijk bemind.
Ik ben het ook eens met wat u zegt over die Vlaamse mentaliteit van gebrek aan zelfrespect. Volgens mij is die grotendeels het gevolg van de christelijke mentaliteit van zelfopoffering en zondebesef. Ook de meeste ex-katholieken lijden aan die kwaal en hebben zich dus nog niet helemaal bevrijd van de fairy-tales. Misschien is dit een stukje van het christendom dat hun kinderen alsnog kunnen achterlaten?
@alle
Submitted by perfektm on Sun, 2007-04-08 11:28.
what should i say, carry on your discussion... but you will never able to understand the things you are facing, till you will not connect indian history.
Wahhabi Islam.... this is what you are struggling with. have you ever tried to dig the roots of this mentality ? was that Al-Wahhab of saudi arabia, or was that Aurangzeb of Indian subcontinent.
anyways Indocrination started in India, under the most tyrannt king India ever had faced... named Aurangzeb. and the same indocrination had reached Al-Wahhab from prophet mosque in madina. what so ever.... in what ever party you are....
Islam had tried to liberalized... it happened till Akbar in Indian subcontinent. after this time of indoctrination had started.... you are fighting a Ideology which indian fought for 1300 yrs.... its a output of failed liberalisation process.... perhaps this can help you to understand the threat...
Wie van oordeel is dat
Submitted by Figaretto on Sat, 2007-04-07 16:22.
Wie van oordeel is dat godsdienstonderricht in onze scholen uit den boze is moet dan insgelijks van oordeel zijn dat lessen geschiedenis beter geschrapt worden daar zij onbegrijpelijk worden zonder kennis van de invloed van de christelijke leer en haar gevolgen op profaan vlak in Europa. Maar ook de kennis van de vóór-christelijke periode zoals beschreven in het Oude Testament is van premordiaal belang om als westerling je eigen cultuur te vatten. Ik geef één voorbeeld , er zijn er vele duizenden. Wie geen onderricht heeft gekregen over de boeken uit het O.T. zal bij een bezoek van de San Pietro in Vincoli te Rome een beeldhouwwerk zien van een oude vent met een baard, twee platte stenen onder zijn arm, die met een scheef oog naar iets in de verte staart. Hij of zij zal de schouder ophalen of in het beste geval de technische kwaliteit van het werk prijzen en dan verder gaan.
Wie wel onderricht daarover kreeg -zoals ik, toen ik amper 8 of 9 jaar oud was - kan met volle teugen genieten van dergelijk werk.
En dit geldt natuurlijk ook voor enorme hoeveelheden meesterwerken uit de architectuur, de schilderkunst, de literatuur en de muziek. Wie godsdienstonderricht en meer bepaald de studie van de boeken uit de bijbel versmaadt, laat zich kennen als vijand van zijn eigen culturele bronnen.
Ook ik ben geen gelovige maar ik zal de laatste zijn om het onderwijs van de boeken uit Oud en Nieuw Testament als achterhaald te beschouwen. Integendeel. Het zijn de steunpilaren van onze beschaving. En dan zou ik het nog kunnen hebben over hun taalkundige inbreng : het aantal uitdrukkingen en spreuken dat we aan hen te danken hebben is zéér groot.
@Emmel: dat is een
Submitted by Emigrantus on Sat, 2007-04-07 06:32.
@Emmel: dat is een belangrijk punt. Het katholiek onderwijs zou inderdaad niet langer subsidies van de staat moeten krijgen. Misschien kan het dan terug... katholiek worden.
Beleving van het Woord
Submitted by witte sokken on Fri, 2007-04-06 21:03.
In het lager middelbaar kregen we wekelijks het Woord mee naar huis dat we dan in het weekend moesten Beleven. Het Woord was dan een bijbelcitaat dat we in de praktijk moesten brengen. Op maandag brachten mijn klasgenoten heel wat verzinsels ten gehore. Bijna iedereen was spontaan een kapel of kerk binnengelopen om met de Heer te praten. Voor andere leerlingen leidde de praktijk om het Woord te beleven eerder tot wanhoop dan tot verdieping van het geloof. Ze beleefden helemaal niets, maar hadden niet genoeg durf of fantasie om snel een verhaaltje te verzinnen om de godsdienstleraar tevreden te stellen.
Groot was mijn opluchting toen we in het hoger middelbaar een priester-leraar van de oude stempel troffen, die niets van nieuwlichterij moest hebben en doceerde over de bronteksten van het nieuwe testament. Het heeft mijn afvalligheid niet kunnen tegenhouden, maar heeft mij wel doen beseffen dat de christelijke religie meer van waarde bevat, dan de progressieve godsdienstleraars of de moderne libertijnen mij konden doen vermoeden.
Witte sokken
Vijgen na Pasen
Submitted by Johan B on Fri, 2007-04-06 19:10.
Dit stuk van Koenraad Elst beschrijft een situatie die 30 jaar geleden ook al bestond. Ik ben twee jaar jonger dan Luc Van Braekel, maar het katholieke onderwijs dat ik heb doorlopen leek, in tegenstelling tot het zijne, als twee druppels water op dat van nu zoals KE het beschrijft. Vijgen na Pasen dus.
Toch heb ik net als KE een crisis doorgemaakt toen ik me uiteindelijk ontworstelde aan de leugens van het christendom. Dat was geen gewetenscrisis maar een existentiële crisis, en dat had niets met het onderwijs te maken maar alles met het katholieke milieu waarin ik ben opgegroeid.
Ik ben het met KE eens dat het katholieke onderwijs ondermaats is (net als in mijn tijd). Maar dat zijn kinderen niet merken dat ze iets achterlaten omdat ze er nooit toe hebben behoord moet hij het onderwijs niet verwijten. Als hij wil dat ze tot iets behoren dat hij op zijn website als "based on fairy-tales" omschrijft, dan zal hij als vader zelf in actie moeten schieten om die fairy-tales er met de paplepel in te gieten, in plaats van al zijn hoop op de overheid te richten.
@ Johan B
Submitted by koenraad.elst on Sat, 2007-04-07 12:23.
Koenraad Elst
De geschetste afbraak van het godsdienstonderricht is inderdaad al een veertig jaar bezig, maar ongelijkmatig doorgedrongen. Ik had ook al enkele softbrains als godsdienstleraar, maar ook enkele traditionalisten die de schade bewust wilden beperken. Bij het begin van mijn rhetorica (1976) kondigde een priester-leraar, bij uitstek een geëngageerde katholiek, aan dat zijn vak geen geleuter over "beleving" was, maar als weetvak diende beschouwd te worden. Dat soort is nu blijkbaar volledig uit het onderwijs verdwenen. Welbeschouwd getuigt die benadering van godsdienst als weetvak ook van meer respect voor de steeds talrijker niet-katholieke leerlingen (die ook als argument gebruikt worden om het vak van zijn inhoud te ontdoen): van hen mag je geen katholieke "beleving" verwachten, maar zij zullen wel iets hebben aan kennismaking met de grote katholieke denkers, de sociale leer van de Kerk, en dat soort onderwerpen waarover wij in de rhetorica nog geleerd hebben.
Net als u ben ik een afvallige, maar evengoed staat het mij vrij om de neergang van het katholicisme met lede ogen aan te zien. Zoals ik al schreef behoort heel wat van de kennis die normaal in het godsdienstonderricht doorgegeven wordt, tot de elementaire kennis voor wie aan onze cultuur wil deelnemen. Daarom betreur ik het dat mijn ongedoopte kinderen op school niet eens meer leren wie Paulus was. In ons gezin gebeurt er heel wat buitenschoolse kennisoverdracht, maak u daarover geen zorgen, maar dat doet niets af aan de vaststelling dat het godsdienstonderricht op school hopeloos in gebreke blijft. Ook voor een ex-katholiek doet het pijn aan de ogen om te zien hoe de Kerk in Vlaanderen ten onder gaat zonder zelfrespect, zonder inzet voor haar eigen overleving.
Temeer daar de mentaliteit van de Vlaamse katholiek niet zonder verband is met de Vlaamse mentaliteit als zodanig. Kijk naar de Vlaamse politici in communautaire dossiers: precies dezelfde vaandelvlucht, hetzelfde gebrek aan zelfrespect, dezelfde creativiteit in het bedenken van voorwendsels en uitvluchten. Dit is een eerloos en verachtelijk volk, en zijn omgang met religie is daarvan slechts één symptoom.
Godsdienstleer hoort niet op school
Submitted by Emmel on Fri, 2007-04-06 15:34.
Godsdienst is privé en hoort niet op school, wat ook het godsdienst is.
En wij horen niet te betalen voor zoiets.
Verspreiden!
Submitted by Johan Akkermans on Fri, 2007-04-06 13:52.
Dit artikel zou verplichte lectuur moeten zijn voor al wie zich met de materie bezig houdt. De nagel op de kop en ontdaan van iedere wolligheid, wijst het de weg die men niet zal inslaan omdat niemand durft de koe bij de hoorns te vatten. Niet Mechelen, niet de Guimardstraat.
Ik dank Koenraad Elst voor deze bijdrage.
Godsdienstonderwijs
Submitted by Luc Van Braekel on Fri, 2007-04-06 11:48.
Ik behoor nog tot diegenen die op school het hele godsdienstpakket kregen, met alles erop en eraan: oude testament, nieuwe testament, liturgie enzovoorts. Toch ben ik intussen vrijzinnig geworden.
Sommigen die vrijzinnig werden opgevoed en het katholicisme of andere vormen van christendom zelf ontdekt hebben, behoren tot de diepste gelovigen.
Waarmee ik maar wil zeggen dat een grondig en diepgaand godsdienstonderwijs zeker geen garantie is voor religiositeit bij de bevolking, maar dat het soms zelfs contraproductief kan werken. Religiositeit is een kwestie van "zelf ontdekken", en het onderwijs kan wel de basisvoorwaarden scheppen en de basiskennis verstrekken daarvoor.
Ik vind het zeker nuttig dat ik die dingen geleerd heb, maar achteraf gezien was het op sommige momenten een vorm van indoctrinatie, zeker in de kleuterklas.
Leve de multilulariteit, seks en het oikofobisme
Submitted by EDJ on Fri, 2007-04-06 10:17.
Schitterend en raak weergegeven hoe ver het (katholiek) onderwijs gezonken is.
Zou madam Vanhecke dit ook lezen? Is er iemand die het onder haar neus kan duwen? Als ik het doe smijt ze het direct in de prullenmand: van zo'n kieken geen eieren, zegt ze dan met veel respect voor andersdenkenden.
Neen, het mag niet te moeilijk zijn en we moeten vooral een voorbeeld nemen aan de "verrijking" van de multicultuur, ons zelf wegcijferen als nietige slechteriken (oikofobie) en ons laven met met de liefde voor de andere - en waarom niet van hetzelfde geslacht? - waardoor het dus noodzakelijk is condoomautomaten in school te plaatsen.
http://blog.seniorennet.be/angeltjes/
Ze schamen zich..
Submitted by Leo Norekens on Fri, 2007-04-06 09:02.
Inderdaad. Als ex-katholiek erger ik mij dood aan de totale onwetendheid die ik bij mijn eigen kinderen, producten van het katholiek onderwijs, aantref.
In schoolverband hebben ze nog één keer per schooljaar een eucharistie (een uurtje pitten dus, want "saaaai"..). In de aanloop naar hun plechtige communie leren ze niets, maar dan ook niets, over de betekenis van deze stap. Nee, de zgn. "lering" gaat vrijwel volledig op aan het instuderen van de liedjes en de choreografie... Mijn 13-jarige zoon vroeg mij deze week nog wat Pasen eigenlijk was (Wat wordt er "herdacht"? Waarom heet het "Pasen"?....)
Voor mij hoeven mijn kinderen geen devote katholieken te worden. Ik ben het zelf ook niet. Maar dat zij elke kennis over dit essentiële onderdeel van de Europese cultuur missen, vind ik een verschrikkelijke verarming. En inderdaad, de verantwoordelijken horen zich diep te schamen. Om hun wanbeleid, niet om hun geloof (zoals ze nu blijkbaar doen).
Volkomen mee eens. Ik zat
Submitted by Emigrantus on Fri, 2007-04-06 02:16.
Volkomen mee eens. Ik zat nog niet zo heel lang geleden op een college dat op veel gebieden nog steeds uitmuntend blijft. Toen ik er buitenwandelde, was ik evenwel een piepjonge 'papenvreter', iemand die meer afwist van Hegeliaanse filosofen dan van het hoe & waarom van de Katholieke doctrines. Pas nu ik de godsdienst van mijn grootouders op eigen houtje bestudeer (m.a.w. zonder de 'hulp' van als godsdienstleraar of priester vermomde hippies), besef ik hoeveel wijsheid en waarheid verloren zou gaan als die filistijnen niet spoedig gestopt worden.