In de buitenlandse pers zijn de eerste kritische geluiden te horen over de Belgische staatsobligaties en over de toekomst van de staatsschuld na een eventueel uiteenspatten van België. Naar aanleiding daarvan legde ik mijn oor te luisteren bij een financiële specialist. Zijn advies: als de financiële markten hun vertrouwen in België zouden verliezen, dan kan de Vlaamse regering door middel van enkele goed uitgekiende publieke verklaringen greep krijgen op de federale geldkranen, en op die manier de Vlaamse politieke eisen kracht bijzetten.

Het begon gisteren op de financiële website Seeking Alpha, waar John Phillips opmerkte dat het rendement van de Belgische staatsobligaties aan het stijgen is, wat betekent dat de koersen van deze obligaties dalen:

In de voorbije weken van [politieke] onrust vertoonde het rendement van de Belgische staatsobligaties een opwaartse trend. (...) Naarmate de onzekerheid blijft duren in België blijft het rendement van staatsobligaties stijgen omdat investeerders obligaties verkopen in een poging om zich tegen risico's in te dekken. (...) Als de regering er het bijltje bij neerlegt, lopen obligatiehouders het risico dat ze hun investering geheel of gedeeltelijk verliezen. Het zou kunnen dat de regering een moratorium instelt op de terugbetaling van de uitstaande schuld, en dit voor een onbepaalde tijd terwijl de nieuwe staten van het voormalige land zich aan het vormen zijn. Na de vorming zullen de twee kanten onderhandelen over wie verantwoordelijk is voor de terugbetaling van de uitstaande schuld. Obligatiehouders lopen het risico op verlies van hun volledige investering als de staat failliet gaat. De Belgische schatkist heeft momenteel ongeveer 223 miljard euro uitstaan in OLO's [Obligation Lineaire Obligatie] (...). Iets meer dan de helft daarvan zit bij investeerders buiten België.

In een recent e-mail interview met Jean Deboutte, directeur strategie en risicobeheer bij het Belgisch Agentschap van de Schuld, zei Deboutte dat een splitsingsscenario louter hypothetisch is, maar gaf hij toe dat de vraag wat er moet gebeuren in zo'n situatie nog niet onderzocht werd. Deboutte gaf echter de verzekering dat, wat er ook wordt beslist, investeerders in geen geval hun geld zouden verliezen, vermits het anders onmogelijk zou zijn voor België of zijn overblijvende onderdelen om ooit nog enige financiering te krijgen.

Vervolgens maakt Phillips een vergelijking tussen de Russische financiële crisis van 1998 en de huidige situatie in België.

Ambrose Evans-Pritchard, vandaag in The Daily Telegraph:

(...) De spread met de Duitse obligaties is gestegen van 4 naar 17, terwijl er vragen rijzen over de langetermijnstatus van de staatsschuld van 287 miljard euro. Met 86% van het BBP is dit de derde hoogste schuld in de eurozone, na Griekenland en Italië. Jean Deboutte, directeur strategie en risicobeheer bij het Belgisch Agentschap van de Schuld, zegt dat er geen sprake is van een failliet. "De spread is gestegen en ik ik kan begrijpen waarom mensen zich zorgen maken. Meer dan 50% van onze schuld is in handen van buitenlandse investeerders. De obligaties zijn liquide en krijgen elke seconde een nieuwe koers. Al wat ik kan zeggen is dat de schuld zal worden terugbetaald, wat er ook gebeurt. (...) België opsplitsen is zeer moeilijk. De Belgische Thesaurie heeft daar geen enkel plan voor. We zouden aan twee systemen kunnen denken: één waarbij de schuld in zijn totaliteit gegarandeerd wordt door beide regio's. Of we zouden de schuld kunnen opsplitsen tussen de twee regio's, maar dat is niet gemakkelijk omdat ze verschillende kredietratio's hebben. Vlaanderen heeft Aaa, terwijl Brussel en Wallonië lager staan", aldus Deboutte.

Remy Salters, die België covert voor Standard & Poor's, zegt dat er geen onmiddellijk gevaar is dat België zijn AA+ soevereine rating zou verliezen, maar waarschuwt dat dit kan veranderen als de politieke crisis de staatsfinanciën aantast. "Wij volgen van zeer dichtbij wat er gebeurt. Als er ook maar enig teken is van een ommekeer in de fiscale consolidatie, dan zou dat een bron van zorgen zijn", aldus Salters. (...)

Vlaanderen heeft nu een inkomen per capita dat op 140 procent van het Waalse niveau ligt, en klaagt over transfers van belastingsinkomsten die 1% van het BBP bedragen naar een regio die ooit de Vlamingen met hooghartig misprijzen behandelde. Aan de Vlamingen werd hoger onderwijs in hun eigen taal geweigerd tot in 1932. Honderdduizenden verloren hun burgerrechten en hun pensioenrechten na de Tweede Wereldoorlog wegens vermeende Duitse sympathieën. De weigering om amnestie toe te kennen, wat in andere bezette landen wel gebeurde, was een verdoken manier om Franstalige controle te bestendigen waardoor de etnische haat bleef etteren.

Naar aanleiding van dit bericht stak ik mijn licht op bij een financiële specialist, die om begrijpelijke redenen onbekend wenst te blijven.

LVB: Zijn Phillips en Evans-Pritchard in het luchtledige aan het redeneren, of zullen de financiële markten werkelijk hun vertrouwen in België verliezen?

Een financiële consultant (FC): België is relatief immuun voor buitenlandse schuldeisers, omdat een groot deel van de staatsschuld binnenlands is. Het zijn hoofdzakelijk Belgische spaarders en Belgische grootbanken die de Staat geld hebben geleend. Het deel van de staatsschuld dat in het buitenland zit, bestaat bovendien uit langetermijnschulden die slechts mondjesmaat moeten geherfinancierd worden. De budgettaire situatie van de federale overheid is momenteel relatief gunstig en stabiel. Kortom, op het eerste gezicht valt er weinig te vrezen. Maar toch: als de financiers zouden gaan twijfelen over de toekomst van de Belgische staat, zullen ze garanties eisen van de mogelijke opvolgers van België. Niet zozeer bij lopende leningen, want die liggen contractueel vast, maar wel bij nieuwe leningen die worden uitgeschreven of onderhandeld.

LVB: In de persartikels wordt erover gespeculeerd dat Vlaanderen en Wallonië zich garant zouden kunnen of moeten stellen voor de Belgische staatsschuld, als het voortbestaan van België in gevaar komt. Wat adviseert u aan de Vlaamse politici?

FC: In geval van een ernstige vertrouwenscrisis van de obligatiemarkten zouden de Vlaamse politici zich in de eerste plaats moeten uitspreken over toekomstige leningen en herfinancieringen. Als de Vlaamse regering publiek zou verklaren dat ze geen enkele garantie geeft voor alle toekomstige Belgische staatsleningen, tenzij mits een voorafgaand akkoord van de Vlaamse regering, en dit geval per geval, dan heeft Vlaanderen een belangrijke vinger in de pap bij elke nieuwe staatslening die de Belgische federale staat uitschrijft. Toestemming kan dan afhankelijk worden gemaakt van de instemming met de Vlaamse politieke eisen.

LVB: Maar een dergelijke verklaring zou dan wel zo geïnterpreteerd kunnen worden dat de Vlaamse overheid wél garant staat voor de bestaande leningen van de federale staat?

FC: Dat zou inderdaad de stilzwijgende suggestie zijn, want anders heeft het dreigement waarvan ik zonet sprak weinig waarde. De Vlaamse regering zou dat voor de bestaande staatsobligaties ook expliciet kunnen verklaren, maar dan eveneens aan voorwaarden gekoppeld. Bijvoorbeeld: de Vlaamse regering staat garant voor de lopende staatsleningen na het uiteenvallen van België, maar enkel op voorwaarde dat de territoriale grenzen van Vlaanderen volledig intact blijven.

LVB: Kan Vlaanderen in een dergelijke hypothese wel zo hoog van de toren blazen en zijn eisen opleggen aan Wallonië en Brussel?

FC: Vlaanderen heeft vrijwel geen schulden en zou dus weinig problemen ondervinden in geval van een herfinanciering. Brussel (1 miljard schuld), de Franse Gemeenschap (2,8 miljard schuld) en vooral Wallonië (4 miljard schuld) kennen veel meer financiële problemen en zitten in de schulden. Als iemand het vertrouwen in de Belgische staatsobligaties zou kunnen herstellen in geval van een kredietcrisis, dan is het dus Vlaanderen.