Roger Scruton, ingeleid door Paul Belien, Elzenveld 23 juni 2006

From the desk of Paul Belien on Tue, 2006-06-27 22:08

Wij zijn zeer verheugd om Roger Scruton vanavond in ons midden te hebben. Roger Scruton is een van de meest invloedrijke, zoniet de invloedrijkste, conservatieve denker van onze tijd. Hij was lange tijd professor in Groot-Brittannië, maar ook daar geldt de regel dat niemand sant is in eigen land. Scrutons uitgesproken meningen maakten hem ongeliefd, meer zelfs, gehaat, in het Britse intellectuele milieu, zodat hij uiteindelijk ontslag nam – of kreeg, het is maar hoe je het bekijkt – en part-time in de Verenigde Staten ging doceren. Vandaag leeft Roger Scruton de ene helft van het jaar in Amerika en de andere helft in Engeland. In zijn eigen land is hij niet langer verbonden aan een universiteit. Hij schrijft nog steeds – boeken zowel als artikels, maar ook opera’s. Tien jaar geleden kocht hij een boerderij op het platteland, waar hij paarden kweekt.

Roger Scruton werd geboren in 1944. Hij studeerde filosofie en esthetica in Cambridge. Roger was een briljante academicus, maar hij was nooit een kamergeleerde. In 1982 stichtte hij het toonaangevende conservatieve kwartaalblad The Salisbury Review. Het blad beïnvloedde het hedendaagse conservatieve denken in Groot-Brittannië en werd een uitlaatklep voor mensen als Theodore Dalrymple en anderen, die door de linkse intelligentsia gemarginaliseerd werden. Ook Hans Hoppe, die hier vorig jaar onze gast was, schreef in The Salisbury Review.

The Salisbury Review is bijzonder invloedrijk geweest in Centraal-Europa. Ten tijde van het communisme werd het blad Oost-Europa binnengesmokkeld. Het werd er vervolgens clandestien gekopieerd en verspreid. In de vroege jaren tachtig was Roger Scruton ook betrokken bij de oprichting van een ondergrondse universiteit in Tsjechië. Jonge dissidenten werden er geschoold. In die tijd schreef Roger een wekelijkse column in de krant The Times. Zo leerde ik hem kennen. Ik contacteerde hem nadat ik een artikel van hem had gelezen. Het jaar was 1985 en het artikel ging over zg. half-intellectuelen.

Het verschil tussen rechts en links, zo schreef Roger, is een kwestie van kennis. Hoe meer je over iets weet, hoe “rechtser” je erover bent. “Rechts” definieerde hij als “de houding waarbij men waardering opbrengt voor het verwezenlijkte (zelfs al is het niet ideaal), waarbij men gezag aanvaardt en weerstand biedt aan luidruchtige eisen voor ‘gelijkheid’ en ‘bevrijding.’”

Roger verwees voor zijn stelling naar een begrip dat hij aan de Tsjechische filosoof Thomas-Garrigue Masaryk ontleende: Halbbildung of half-education. De half-opgevoede mens, aldus Scruton, is de mens die genoeg kennis heeft opgedaan om de bestaande sociale en morele orde in vraag te stellen, maar niet genoeg om de noodzaak van de bestaande orde te begrijpen. Men vindt dat begrip ook bij Friedrich Hayek terug. Hij stelt dat het Westen zijn vrijheid dankt niet aan de rede, maar aan zijn tradities.

Dat komt omdat in tradities de wijsheid en de ervaringen gekristalliseerd zitten van de generaties die ons vooraf gingen. In een interview dat Humo deze week met Roger Scruton publiceert, zegt hij ongeveer hetzelfde: “Wanneer mensen een béétje denken, worden ze gevaarlijk. Pas wanneer ze heel veel denken, komen ze erachter dat al dat denken een vergissing was, en bevestigen ze uiteindelijk, op een bewustere manier, hun gewoonten en traditionele visies – want die vormen de échte fundamenten van een sociale gemeenschap.”

Chesterton schreef dat wie rekening houdt met tradities stemrecht geeft aan onze voorouders. In tegenstelling tot wat de half-intellectuelen denken, waren onze voorouders helemaal niet dommer of minder “verlicht” dan wij. Daarom heeft een conservatief een positief vooroordeel ten opzichte van het bestaande. Dit betekent niet dat er geen verandering mogelijk is, maar wel dat een conservatief voor pragmatische evolutie pleit, eerder dan voor revolutie.

Het is echter een misvatting te denken dat een conservatief alles op zijn beloop wil laten. Chesterton gebruikt het beeld van een wit paaltje langs de openbare weg. Indien men de zaken op zijn beloop laat, bladdert het af en wordt het vuil, zodat men op de duur met een zwart paaltje zit. Indien men dit paaltje wit wil houden, zal men het van tijd tot tijd moeten herschilderen. Daarvoor moet men de handen uit de mouwen steken. Conservatisme veronderstelt wel degelijk activisme.

Roger is daarvan een goed voorbeeld. Toen ik in 1985 contact opnam met Roger, vroeg hij mij om voor The Salisbury Review te schrijven. We werden goede vrienden en ontmoetten elkaar regelmatig. Ik heb Roger altijd actief bezig geweten. Behalve The Salisbury Review, richtte hij ook een uitgeverij op, The Claridge Press. Daarna was hij actief in allerlei organisaties, waarvan hij vaak de stichter en mede-oprichter was. Zo was hij in het begin en midden van de jaren negentig betrokken bij The Windsor Group, een netwerk dat jonge conservatieven uit Centraal-Europa bij elkaar bracht en waar Roger ook mij bij betrok.

In Vlaanderen is Roger lang onbekend gebleven. Daarin is pas de laatste jaren verandering gekomen toen Roger in Nederland werd ontdekt, waardoor zijn boeken in Nederlandse vertaling begonnen te verschijnen en ze op die manier ook bij ons terechtkwamen. Toch is deze toespraak hier vanavond niet Rogers eerste spreekbeurt in Vlaanderen. Ik herinner me een vorige spreekbeurt van hem in 1990 in het gebouw van de Kredietbank op de Brusselse Grote Markt. Lode Claes had daar een groep bij elkaar gebracht, waaronder ook Guy Verhofstadt zich bevond. Roger sprak er over de ondermijning van gezin en samenleving door homo-activisten. Verhofstadt zei mij na afloop dat hij het zeer interessant vond en dat het hem aan het denken had gezet. Helaas heeft Guy nooit verder gedacht, zodat hij een half-intellectueel is gebleven. Onze premier is niet slim genoeg om rechts te zijn.

Dit gezegd zijnde, verleen ik graag het woord aan Roger Scruton. Ik ben ervan overtuigd dat zijn uiteenzetting stof tot denken zal bieden, en dat dit denken in ons midden een vruchtbare bodem zal vinden waarop het conservatisme in Vlaanderen tot verdere bloei kan komen.

Roger, the floor is yours.

Karikatuur (4) bis

Submitted by marcfrans on Wed, 2006-07-12 22:54.

@ Johan B

....

4) Het is dus allemaal niet zo simpel als een tegenstelling tussen rede en traditie op te stellen. Het komt er opaan van zowel de rede als die tradities onder de loupe te leggen in concrete gevallen.

5) De motivatie van die vrijheidsstrijders voor onze "vrijheden" had zeker iets te maken met de "rede", maar evenzeer met bepaalde tradities waarop zij zich konden beroepen. Trouwens, het is niet verwonderlijk dat de meeste tradities zelf wel iets met 'rede' te maken hebben, m.a.w. dat zij in de concrete contekst van een bepaalde plaats en tijdsperiode wel op een redelijke redenering zouden kunnen berust hebben. U negeert ook mijn opmerking dat de realisering van die "westerse vrijheden" , vanuit het standpunt van de individuele vrijheidsstrijder, dikwijls heel onredelijke consekwenties had voor zijn individuele vrijheid. In die zin berust de realisatie van die vrijheden niet op 'de rede' maar wel op morele moed.

6) Ik betwijfel NIET dat onze westerse vrijheden in het algemeen positief zijn. Maar, ik denk wel dat Scruton het met mij zal eens zijn dat verstandige mensen geen moeite zouden mogen hebben om met allerlei voorbeelden te kunnen afkomen van misbegrepen "individuele vrijheden" die eerder (post)moderne vormen van slavernij en/of van na-aperij zijn.

Karikatuur (4)

Submitted by marcfrans on Wed, 2006-07-12 22:32.

@Johan B

1) Er bestaan 'goede' tradities en 'slechte' tradities. En er zijn goede vormen van "rede" en slechte vormen van rede. Om de slechte vormen van rede te kunnen onderscheiden moet men de grondstellingen van de ideologie onderzoeken waarop die "redeneringen" berusten. In het algemeen, des te meer abstracte redeneringen los staan van empirische observatie, des te gevaarlijker zal die "rede" kunnen zijn.

2) Het heeft weinig zin van onze opinies te blijven herhalen in abstracte termen, los van concrete voorbeelden. Zoals ik reeds eerder zei, de nexus van 'rede-traditie' kan maar vruchtbaar bediscussieerd worden in de contekst van een genuanceerde en volwassen visie over "individuele vrijheid", die zeker niet samenvalt met 'het individu kan zijn goesting doen'.

3) Ik gaf reeds het voorbeeld van het vrijemeningsuitingsrecht. Historisch kan men dat een recente westerse 'traditie' noemen omdat ze daar ontstaan is en CONCREET gerealiseerd werd. Vandaag wordt die 'traditie' bedreigd in Belgie onder druk van kortzichtige 'redeneringen'.

Vergelijk dat met de extensie van het huwelijksrecht van heteros naar homos. Het huwelijksrecht introduceert 'discriminaties' in de wetgeving tussen gehuwden en ongehuwden. In principe kan ik dat redelijk enkel justifieren ter bescherming van zwakke kinderen, i.e. in de contekst van een hetero-relatie die 'open' staat naar kinderen. Die discriminatie kan dus enkel gelden voor een specifieke beperkte groep. Het uitbreiden van dergelijke 'discriminaties' in de wetgeving naar homos is dus niet redelijk, want in tegenstrijd met de fundamentele vrijheidswaarde van 'gelijkheid voor de wet'.

Rede versus traditie (5)

Submitted by Johan B on Sat, 2006-07-15 13:40.

Als je toegeeft dat er goede en slechte tradities zijn, dan moet je een criterium hebben om de goede van de slechte te scheiden, zodat je de slechte kan afstoten en de goede behouden.
Volgens mij is dat criterium de rede. Daaruit volgt dat wij onze vrijheden te danken hebben aan de rede want dankzij de rede hebben we vrijheidsbeperkende tradities, zoals de slavernij, kunnen afstoten.

In je terugkrabbelende commentaren zeg je dat Scruton eigenlijk hetzelfde zegt, met de beperking dat de rationele kritiek heel voorzichtig moet tewerk gaan. Maar als men dan met heel veel voorzichtigheid, na jaren van getalm en getreuzel en na eindeloos superdiep nadenken besluit dat een bepaalde traditie slecht is en moet afgestoten worden, dan hebben we het verdwijnen van die slechte traditie toch net zo goed aan de rede te danken, niet?

Toch zegt Scruton dat we onze vrijheden niet aan de rede te danken hebben maar wel aan de tradities. Is dit dan geen klinklare onzin?

Karikatuur (3), bis

Submitted by marcfrans on Sat, 2006-07-08 19:23.

@Johan B

Het lijkt me ook verkeerd van te denken dat die "wonderlijke" westerse vrijheden het resultaat zouden zijn van 'rede' over traditie. Integendeel, zij waren eerder het resultaat van soms vreselijke 'onredelijke' inspanningen en offers. In feite, vanuit het standpunt van die 'vrijheidsstrijders' was die strijd dikwijls in strijd met 'de rede', "onredelijk" dus, in de zin dat ze desastreuse gevolgen had voor hun individuele vrijheid.

Trouwens, men moet zich niet te veel illusies maken dat nog veel Europeanen vandaag veel besef zouden hebben van de 'oorsprong' van het "wonder" van hun vrijheden. Hoe anders de hedendaagse aanhankelijkheid verklaren aan naieve noties van 'internationaal recht' en over VN instellingen. Versta me niet verkeerd. Er bestaat een "redelijke" visie over internationaal recht, en er bestaat een "redelijke" visie over het beperkte nut van een VN, maar ik zie die niet verwoord worden door hedendaagse Belgische politiekers. Weer een indicatie van achteruitgang van 'de rede' over de laatste 50 jaar?

Ik zeg niet dat 'de rede' geen rol speelde bij het tot stand komen van die westerse vrijheden, maar wel (1) dat de determinate factor misschien elders lag, bijvoorbeeld bij morele moed i.p.v. rede, en (2) dat het niet onverdeeld zeker is of al die 'vrijheden' wel positief of 'goed' zouden zijn. Rede-zonder-empirie kan heel destructief zijn, en de echte lessen van de recente geschiedenis kunnen we spijtig genoeg nog niet weten.

Scruton pleit terecht VOOR voorzichtigheid en TEGEN de arrogantie van de mogelijke overschatting van de eigen 'rede' (los van vorige generaties).

Rede versus traditie (4)

Submitted by Johan B on Wed, 2006-07-12 09:06.

Ik heb nergens iets gezegd over een opwaartse lijn. Ik begrijp niet waar u dat vandaan haalt.

(1) De motivatie van die vrijheidsstrijders om de traditie omver te werpen was een motivatie gebaseerd op de rede, namelijk dat vrijheden belangrijker zijn dan de tradities die onze vrijheden beperken. HOE die strijd dan verder is uitgevochten heeft daar niets mee te maken.

(2) Als je betwijfelt of onze vrijheden wel positief zijn, dan valt dat buiten deze discussie, want dan bekritiseer je daarmee ook Scruton die zegt dat die vrijheden te danken zijn aan de tradities.

Karikatuur (3)

Submitted by marcfrans on Sat, 2006-07-08 18:53.

@ Johan B

Nogmaals, 'redeneringen' berusten op grondstellingen, soms expliciet, maar meestal impliciet of 'onuitgesproken', en doorgaans als onderdeel van een ideologisch denksysteem. De belangrijkste vraag is of die grondstellingen dan wel 'correct' zouden zijn.

Nogmaals, Scruton zegt NIET dat men traditie moet volgen zonder 'rede'. Hij zegt ook niet dat bepaalde 'tradities' niet mogen veranderen of aangepast moeten worden. Hij pleit enkel voor voorzichtigheid, en dat men niet te vlug moet denken dat men 'de rede' aan zijn kant zou hebben. Wij hebben zowel behoefte aan traditie als rede.

Uw lijstje van wat u 'traditie' noemt is wel erg selectief en betreft hoofdzakelijk fysieke uitwendigheden. Uw vertrekpunt lijkt "individuele vrijheid" te zijn, maar uw onderliggende visie van wat dat betekent (of wat dat zou moeten betekenen) vereist een serieuse discussie alvorens men de gepaste samenhang van traditie-met-rede zou kunnen aanpakken.

De vrijheden in het westen vandaag zijn inderdaad "een wonder". Maar, u zit zeker verkeerd waar u denkt dat de geschiedenis een soort opwaartse lijn zou vertonen, in de zin van een overwinning van 'rede' over 'traditie'. Integendeel, de geschiedenis leert eerder dat ALLE beschavingen opgaan en terug vergaan (misschien omwille van te weinig 'geheugen' en te veel 'rede'). Bijvoorbeeld, het vrijemeningsuitingsrecht is vandaag veel minder veilig of verzekerd in Belgie, dan een halve eeuw geleden. En dat lijkt me veel belangrijker (en erger) dan het feit dat de discriminaties die samenhangen met het huwelijksrecht werden uitgebreid van heteros naar homos. Zou 'de rede' er dan ook op achteruitgegaan zijn over de laatste halve eeuw?
...vervolgd

Karikatuur (2)

Submitted by marcfrans on Fri, 2006-07-07 21:45.

@ Johan B

Dank u voor interessante commentaar. Ik blijf bij mijn stelling dat u een KARIKATUUR maakt van de stellingen van Scruton. Scruton is niet tegen "rede" per se. Wie zou tegen "de rede" kunnen zijn? En hij pleit ook zeker NIET voor "het blinde geloof in de traditie". Hij pleit enkel voor conservatieve 'voorzichtigheid' en voor een gepaste consideratie van de 'wijsheid' van voorgaande generaties.

Uiteindelijk komt dit neer op verschillende concepties van "de rede". In een enge zin kan men "rede" reduceren tot 'logica binnen een (ideologisch) systeem', i.e. vertrekkende van bepaalde grondstellingen. En die 'redenering' kan gemakkelijk leiden tot vreselijke resultaten (e.g. Franse en bolsjevieke revoluties).

Logica en "rede" kunnen maar nuttig zijn als ze VOLGEN op correcte grondstellingen omtrent de menselijke natuur. De rede mag nooit los gezien worden van EMPIRIE, i.e. men moet observaties maken in de concrete wereld. Scruton pleit voor voorzichtigheid en scepticisme omtrent 'nieuwe ideeen' die bestaande menselijke instellingen in vraag stellen. Dat vereist ondermeer dat men op eerlijke wijze, los van ideologie, zich moet afvragen waarom die instellingen ontstaan zijn.

Pas dit toe op "terrorisme". U en ik, wij zijn zeker akkoord dat terrorisme niets te maken heeft met "rede", maar de terroristen zelf zullen dat heel anders zien. Binnen hun denksysteem kan de justificatie voor terrorisme heel gemakkelijk REDELIJK gemaakt worden. Trouwens, de anti-amerikaanse Belgische en andere westerse media staan tegenwoodig vol met absurde ONREDELIJKE justificaties door westerlingen van 'slecht gedrag' bij moslems. Er zijn veel meer onredelijke mensen dan u blijkt te denken, en zeker niet alleen onder moslems.

Rede versus traditie (3)

Submitted by Johan B on Sat, 2006-07-08 13:27.

Het is Scrutons goed recht om ferme uitspraken te doen, maar als ik dan zo'n uitspraak bekritiseer dan moet je niet beginnen terugkrabbelen, alles afzwakken tot er niets meer van over blijft, en mij verwijten dat ik er een karikatuur van maak.

Ondertussen maak je zelf wel een karikatuur van de rede door ze te "reduceren" tot niet meer dan een deel van een redenering of tot iets dat louter afhankelijk is van het persoonlijke standpunt.

Als in het Westen ooit de besnijdenis van kinderen (meisjes én jongens) wordt verboden, waar hebben we dat dan aan te danken? Aan de traditie of aan de rede? Aan de simpele, logische, correcte redenering dat hiermee de individuele vrijheid niet langer geschonden wordt of aan Scrutons geleuter over "voorzichtigheid" en "gepaste consideratie" en als we maar "heel veel denken" dan zullen we wel de tradities bevestigen die uiteindelijk de échte fundamenten van een gemeenschap vormen?
Ik zou je dezelfde vraag kunnen stellen over de traditie van de slavernij, de Ultima Ratio Theologorum, de zonenvoorkeur, de bloedwraak, het inbinden van meisjesvoeten, de ridderlijke eer, het renteverbod, de bruidsschat, het vuistrecht, de band tussen Kerk en Staat, de gearrangeerde huwelijken, enz, enz. De lijst is EINDELOOS.

Dat er in de geschiedenis van de mensheid zoiets is ontstaan als de vrijheden die wij momenteel in het Westen kennen mag een wonder heten. Ze werden stuk voor stuk door de rede op de tradities bedongen en niet omgekeerd, zoals Scruton beweert.

mp3

Submitted by Paul Kruger on Sun, 2006-07-02 11:53.

Bestaat er overigens geen opname in mp3-formaat van de redevoering?
Dat zou zeer interessant zijn voor diegenen die het gemist hebben...

Karikatuur

Submitted by marcfrans on Wed, 2006-06-28 23:00.

@ Johan B

Ik denk dat u een karikatuur maakt van wat Scruton zegt. Hij maakt geen tegenstelling tussen rede en traditie. Maar hij wijst er terecht op dat 'een beetje kennis' dikwijls veel gevaarlijker is dan onwetendheid. Bijvoorbeeld, wij worden vandaag niet bedreigd door 'onwetende boeren of peasants' in het internationale terrorisme, maar wel door pseudo-intellectuelen die niet weten hoe met (moeilijk bekomen) 'vrijheid' om te gaan. Dat geldt ook voor naief-linkse belgische politiekers die het grondwettelijke vrijemeningsuitingsrecht verkrachten in 'gewone' wetgeving.

Scruton pleit voor evolutie over revolutie. Hij pleit voor het considereren van de wijsheid van vorige generaties en voor (conservatieve) voorzichtigheid. Ik ben geen voorstander van jongensbesnijdenis, maar ik besef wel dat daar pro en contra argumenten kunnen gelden. En ook dat "de vrijheid om over het eigen lichaam te beschikken" geen simpele kwestie is. En, wat economische concepties over "interest" betreft, is het duidelijk dat we hier te maken hebben met 'pragmatische evolutie'.

De meest interessante zin in het bovenstaande artikel is de stelling van Scruton dat "het Westen zijn vrijheid dankt, niet aan de rede maar aan zijn tradities". Daar zit veel waarheid in, naar mijn mening, maar dat zou wel een gans boek vereisen om dieper op in te gaan. Er is alleszins veel historische 'evidentie' dat pure-rede (los van empirie) revoluties dikwijls niet gevolgd werden door 'vrijheid' maar wel door 'tirannie'.

Rede versus traditie (2)

Submitted by Johan B on Fri, 2006-07-07 20:24.

@ Marcfrans
De meest interessante zin in het bovenstaande artikel is de stelling van Scruton dat "het Westen zijn vrijheid dankt, niet aan de rede maar aan zijn tradities".

Het is inderdaad de meest interessante zin, omdat hij als geen ander het ongelijk van Scruton aantoont.

Ubi dubium ibi libertas [waar twijfel is, daar is vrijheid]. Het Westen dankt zijn vrijheid niet aan het blinde geloof in de traditie maar aan het tegenovergestelde; de twijfel. De traditie van 15 eeuwen ketterbranden, werd aan diggelen geslagen door de rede. Dat gaf het Westen een vrijheid die het voordien nooit gekend had, met als gevolg ondermeer een explosieve vooruitgang van de wetenschap.

Bijvoorbeeld, wij worden vandaag niet bedreigd door 'onwetende boeren of peasants' in het internationale terrorisme, maar wel door pseudo-intellectuelen die niet weten hoe met (moeilijk bekomen) 'vrijheid' om te gaan.

Terrorisme heeft helemaal niets met rede te maken, maar alles met blind geloof. Geloven is gemakkelijker dan nadenken. Daarom zijn er meer gelovigen dan denkers. Het geloof in de traditie is dan ook een gemakkelijkheidsoplossing. Het bespaart je de moeite om een onderscheid te maken tussen goede en slechte tradities, iets waar alleen de rede toe in staat is.

Rede versus traditie

Submitted by Johan B on Wed, 2006-06-28 19:07.

Een mooie uiteenzetting die met talrijke voorbeelden kan geïllustreerd worden. Men denke bijvoorbeeld aan de tabula rasa van de Bolsjewieken in Rusland, die wegens rampzalige resultaten al snel gevolgd werd door "The Great Retreat", de terugkeer naar de traditie.

Toch kan elke theorie, hoe overtuigend ook, weerlegd worden met een tegenvoorbeeld. En tegenvoorbeelden zijn er genoeg.
Men neme bv. de jongensbesnijdenis. Mensen zoals ik, die lijden aan Halbbildung
hebben net voldoende kennis opgedaan om deze joodse en islamitische traditie in vraag te stellen. Wij denken net genoeg na om te beseffen dat hiermee de vrijheid om over het eigen lichaam te beschikken geschonden wordt. Volgens Scruton zijn wij echter gevaarlijk. Scruton zegt over ons: "Pas wanneer ze heel veel denken, komen ze erachter dat al dat denken een vergissing was, en bevestigen ze uiteindelijk, op een bewustere manier, hun gewoonten en traditionele visies – want die vormen de échte fundamenten van een sociale gemeenschap."

Een ander voorbeeld is de traditionele visie op het uitlenen van geld tegen rente. Zestien eeuwen lang hebben onze voorouders vastgehouden aan de idee dat dit zondig was. Tot een half-opgevoede mens, Johannes Calvijn, net voldoende kennis had opgedaan om een andere interpretatie van Deuteronomium 23:21 naar voor te schuiven. Een gevaarlijk man, volgens Scruton, want het witte paaltje van het renteverbod dat door de Kerk zo nauwgezet was onderhouden werd daarna in het Westen niet meer herschilderd.